درس نهایة الدرایة استاد محمد غیاثی

موضوع: /احکام قطع10 /ماهیت احکام عقلائی

○ نهایه الدرایه ج۳ص۱۸س۵

- احکام قطع۱۰

۱. احکام عقلائی عبارت‌اند از " قضایای مشهوره‌ای که آرای عقلاء بر آنها - به جهت حفظ نظام و ابقای نوع انسانی - تطابق دارند " همچون حسن عدل و قبح ظلم.

۲. در باب قطع، حکم جدیدی از سوی عقل نیست بلکه غرض (از تعبیر وجوب عقلی عمل بر طبق قطع) تطبیق کبرای مسلم (یعنی ادراک استحقاق عقاب بر معصیت حقیقی نسبت به امر مولا و نهیِ او) بر مورد مقطوع ؛ به مجرد تعلق قطع به آن است.

۳. از آنجا که کبرای عقلی مسلم بوده و انطباقِ آن بر موضوع (صغری) قهری است، مجالی برای بحث نیست مگر بحث از طریقی بودن قطع (و سبب بودنِ آن برای انطباق کبری بر صغری) .

۴. به جهت نکته متقدم، شیخ ره (وجوب عقلی اتباع از قطع) را معلّل به طریقیت ذاتی قطع دانسته است.

۵. تبیین طریقیت ذاتی قطع:

مقدمه۱. قطع دارای حقیقت نوری محض است (یعنی نوری بودن ذاتیِ قطع است).

مقدمه۲. نه تنها نوری بودن ذاتی قطع است بلکه تمام حقیقت قطع، حقیقت طریقیت و مرآتی بودن است.

مقدمه۳. طریقی بودن و انکشاف، لازمه عقلیِ قطع نیست. یعنی چنین نیست که عقل طریقی بودن را خارج از مرتبه‌ی ذات قطع، انتزاع کند.

مقدمه۴. هر وصف اشتقاقی که از مرتبه‌ی ذاتِ موصوف انتزاع شود، مبدء آن نیز از همان مرتبه انتزاع می‌گردد چرا که اگر مبدا وصف، بیرون از مرتبه ذات موصوف انتزاع گردد، خلف فرض (انتزاع وصف اشتقاقی از مرتبه ذات) لازم خواهد آمد.

مقدمه۵. وصف اشتقاقیِ "طریق و کاشف" از مرتبه‌ی ذات قطع انتزاع می‌شود، پس مبدا برای این وصف (یعنی طریقیت) نیز از مرتبه ذات قطع انتزاع می‌شود. پس طریقیت ذاتی قطع (جزء ذات قطع) خواهد بود.

مقدمه۶. از آنجا که ذات قطع، خود انکشاف است، پس مبدا مزبور جزئی از ذات قطع نیست بلکه تمام ذات آن است و وصف اشتقاقیِ "کاشف" از ذات - به لحاظ آنکه واجد خویش است - انتزاع می‌شود.

مقدمه۷. طریقی بودن یعنی وصول شیء که این وصول عین حضور شیء برای نفس است.

مقدمه۸. قطع همان حضور مقطوع برای نفس است.

مقدمه۹. پس طریقی بودن عین ذات قطع (حضور مقطوع برای نفس) است.

مقدمه۱۰. با توجه به آنکه طریقیت، عین ذات قطع است، پس در اذعان به انطباق کبرای عقلیِ "استحقاق عقاب بر معصیت حقیقی" بر مورد مقطوع، حالت منتطره‌ای وجود ندارد.

مقدمه۱۱. پس به سبب قطع، سبب تام برای استحقاق عقاب تحقق خواهد یافت.

۶. از آنجا که طریقیت قطع ذاتی است، جعل تکوینی طریقیت برای قطع و نیز جعل تشریعی طریقیت برایِ آن معقول نخواهد بود.