درس نهایة الدرایة استاد محمد غیاثی

موضوع: /احکام قطع14 /بررسی اشکالات جعل طریقیت قطع

○ نهایه الدرایه ج۳ص۲۰س۱۳

- احکام قطع۱۴

۱. اشکال نقضی بر لزوم اجتماع دو حکم متماثل و یا متضاد در جعل طریقیت برای قطع

۲. تقریب اشکال:

مقدمه اول:

[مقدّم]: اگر جعل طریقیت با انشاء حکمی مماثل با حکم مقطوع‌به و یا متضاد با آن، معقول نباشد

[تالی]: پس منع از ظن قیاسی با انشاء حکمی مماثل با حکم مظنون و یا متضاد با آن نیز معقول نخواهد بود.

مقدمه دوم: تالی باطل است.

نتیجه: پس مقدّم نیز باطل است.

۳. پاسخ از اشکال:

مقدمه اول- ملازمه میان مقدم و تالی در اشکال مبتنی بر یکی از دو وجه زیر است.

وجه اول- متعلق ظن یا حکم فعلی است و یا حکم انشائی.

اگر مظنون، حکمی فعلی باشد، ورود ترخیص فعلی از سوی شارع بر خلافِ آن؛ مستلزم ظن به اجتماع دو نقیض و یا دو ضد خواهد بود.

و اگر مظنون، حکمی انشائی باشد، منع شرعی از آن هرچند صحیح خواهد بود ولی در ناحیه قطع نیز چنین منعی صحیح خواهد بود.

وجه دوم- بعد از انسداد، عقل مستقل به منجّز بودنِ ظن - از جهت که ظن است - خواهد بود. اگر ترخیص شرعی در مخالفت بعد از استقلال عقل صحیح باشد، در ناحیه قطع نیز باید بعد از استقلال عقل به منجز بودنِ قطع، ترخیص شرعی در مخالفت صحیح باشد و حال آنکه صحیح نیست.

مقدمه دوم- وجه اول در ملازمه میان مقدم و تالی در اشکال تام نیست. بیان مطلب آنکه:

الف. حکم فعلی عبارت از " انشاء به داعی جعل داعی" است.

ب. جعل داعی ، در نظر عقل متقید به وصول است.

د. قطع به انشای مزبور، وصولِ حقیقیِ آن است.

ه. واصل، مصداقِ بعث حقیقی است.

و. با وجود بعث حقیقی، اگر بعث حقیقیِ دیگری و یا زجر حقیقی دیگری باشد، اجتماع دو مثل و یا دو ضد لازم خواهد آمد.

ز. از آنجا که ظن، وصول حقیقی نیست پس مانعی از بعثی حقیقی بر وفاقِ ظن و یا زجری حقیقی بر خلافِ آن نخواهد بود.

مقدمه سوم: وجه دوم در ملازمه میان مقدم و تالی در اشکال نیز تام نیست چرا که حکم عقل در ناحیه قطع تنجیزی است و در ناحیه ظن تعلیقی است.

۴. سوال: قبل از علم مکلف و قبل از وصول، چگونه در نفس مولا، داعیِ جعل داعی منقدح می‌شود؟

پاسخ: ایجاد داعی، فعل مباشری مولا نیست بلکه فعل تولیدی اوست. ایجاد و وجود به لحاظ ذات متحد بوده و از حیث اعتبار مختلف خواهند بود. وجود داعی در نفس عبد در ظرف علم و وصول است. پس ایجاد داعی (جعل داعی) نیز در همین ظرف خواهد بود.