درس نهایة الدرایة استاد محمد غیاثی

موضوع: /احکام قطع18 /حجّت بودنِ قطع به اصطلاح منطقی و باب ادلّه

○ نهایه الدرایه ج۳ص۲۳س۹

- احکام قطع۱۸

۱. اطلاق حجّت - به معنای متعارف در عرفِ اهل میزان - بر قطع صحیح است. توضیح:

یک. معنای متعارف از حجّت در عرف اهل میزان عبارت از " حدّ وسط در قیاس " خواهد بود.

دو. شرطیتِ قطع در تنجز تکلیف، دخالتی جعلی است.

سه. قطع می‌تواند حدّ وسط در اثبات تنجز (حدّ اکبر) برای حکم (حدّ اصغر) در قیاس قرار گیرد.

چهار. پس اطلاق حجّت (به معنای حدّ وسط) بر قطع صحیح خواهد بود.

۲. اطلاق حجّت به معنای مصطلح در باب ادلّه بر قطع صحیح خواهد بود اگر مراد از اصطلاح مزبور، " ما ینجّز الواقع" باشد.

۳. اگر مراد از اصطلاح حجّت در باب ادلّه، عبارت از " ما یُثبِتُ الحکمَ الفعلی بعنوان الواقع " باشد، اطلاق حجّت بر قطع صحیح نخواهد بود. توضیح:

یک. مراد از حجّت در باب ادلّه به معنای مزبور، آن چیزی است که در ثبوت حکم فعلی به عنوان واقع دخالت داشته باشد.

دو. قطع به حکمی، عین ثبوتِ آن واقع (حکم) نزدِ قاطع است.

سه. با توجه به عینیتِ قطع و ثبوت نزد قاطع، قطع نه علّتِ ثبوت واقع (حکم در خارج) است و نه علّتِ تصدیق به واقع (علّتِ ثبوت واقع نزد قاطع).

چهار. با توجه به عینیتِ قطع و ثبوت نزد قاطع، حکمی فعلی بر طبقِ واقع جعل نشده است چه رسد به آنکه به عنوان واقع باشد تا آنکه قطع در ثبوتِ آن حکم دخالت داشته باشد.

پنج. با توجه به عدم دخالت قطع در ثبوت حکمی فعلی بر طبقِ واقع، مجالی برای اطلاق حجّت به معنای مزبور بر قطع نخواهد بود.

۴. اطلاق اصطلاح حجّت در باب ادلّه - به معنایِ " ما یُثبِتُ الحکم الفعلی " - بر ظن معتبر صحیح است. توضیح:

یک. حجّت به معنای مزبور، عبارت از " حدّ وسط در قیاسی که مطلوب از آن اثبات حکمی فعلی و یا حکمی به عنوان واقع بر موضوعی باشد" خواهد بود.

دو. ظن معتبر (اماره معتبر) با ضمیمه‌ی دلیلِ اعتبارش، مفیدِ حکمی مماثل با مودای اماره به عنوان واقع خواهد بود.

سه. پس ظن معتبر می‌تواند حدّ وسط در اثبات حد اکبر (حکمی فعلی و یا حکمی به عنوان واقع) برای حد اصغر (موضوع) قرار گیرد.

چهار. به طور مثال:

صغری: نماز جمعه ، وجوبِ آن مظنون است.

کبری. هر آنچه که وجوبش مظنون باشد، واجب به وجوب فعلی و یا وجوب واقعی خواهد بود.

نتیجه: پس نماز جمعه واجب به وجوب فعلی و یا وجوب واقعی خواهد بود.

۵. اطلاق حجّت به معنای مصطلح در باب ادلّه بر قطع موضوعی صحیح نیست اما اطلاق حجّت به معنای متعارف در عرف اهل میزان بر آن صحیح خواهد بود.