درس نهایة الدرایة استاد محمد غیاثی

موضوع: /احکام قطع19 /مراتب حکم در نگاه آخوند ره1

○ نهایه الدرایه ج۳ص۲۴تعلیقه۸

- احکام قطع۱۹/ مراتب حکم در نگاه آخوند ره۱

الف. آخوند ره:

۱. ما دامی که تکلیف به مرتبه بعث و زجر بالغ نشود، فعلی نمی‌گردد.

۲. ما دامی که تکلیف فعلی نگردد، به مرتبه تنجز (استحقاق عقاب بر مخالفت) بالغ نمی‌گردد.

۳. ما دامی که حکم به مرتبه بعث و زجر نرسد، امر حقیقی و نهی حقیقی نخواهد بود.

۴. اراده تشریعی در مبدا اعلی از حکم، " علم به مصلحت در فعل مکلف " خواهد بود.

۵. اگر انشاء طلب به داعی بعث به طور جدّی نباشد، امر نخواهد بود.

۶. بعد از وحی به نبی اکرم صلی الله علیه و آله و نیز بعد از الهام به ولیّ علیه السلام، اراده و یا کراهت در نفس شریف نبوی و ولوی علیهما آلاف التحیه و الثناء منقدح شده که موجب انشاء به داعی بعث و یا زجر خواهند بود.

۷. بعث عبارت از انشاء به داعی اِحداث داعی است.

ب. محقق اصفهانی ره:

۱. در نگاه مرحوم آخوند ره، حکم دارای چهار مرتبه خواهد بود.

۲. مرتبه‌ اول، عبارت از " اقتضاء و شانیّت " است.

ج. مرحوم امام خمینی ره:

۱. از تضاعیف کتبِ آخوند ره ظاهر می‌شود که حکم دارای مراتب چهار گانه (اقتضاء، انشاء، فعلیت و تنجز) است.

۲. اقتضاء از مقدمات حکم است نه از مراتبِ آن.

۳. تنجز از لوازم حکم است نه از مراتبِ آن.

۴. حکم دارای دو مرتبه است:

یکم. انشاء : جعل حکم قانونی با نعت عموم و اطلاق بدون ملاحظه تخصیصات، تقیدات و موانعِ اجرای آن.

دوم. فعلیت: بعد از تمام بودن نصاب مقدمات و ارتفاع موانع اجراء، حکم فعلی گشته و در مقام اجراء واقع خواهد شد.

۵. مرتبه انشاء و فعلیت، در تمامی قوانین وضع شده در سیاستهای مدنی تحقق خواهند داشت.