درس خارج فقه استاد قادر حیدریفسائی
1402/10/05
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: کتاب الطهارة/نجاسات/اجزاء جدا شده از میته/ متفرّقات
متفرّقات:
اموری که در مسئله طهارت و نجاست اجزاء جدا شدهی از میته مورد استفاده قرار گرفتهاند، عبارتند از:
۱) قول لغوی و عرف در موضوع شناسی بدوی.
۲) علم اصول.
بحث حقیقت شرعیّه، بحث خبر واحد، بحث مطلق و مقیّد، بحث عامّ و خاصّ، بحث ظهور، بحث مفاهیم، بحث قدر متیقّن در مقام تخاطب، بحث عدم القول بالفصل، بحث جمله خبریّه در مقام طلب، بحث قول لغوی در موضوع شناسی دلیلی، بحث تعارض و قوانین آن، بحث اجماع، بحث شهرت، بحث عقل، بحث حکومت و ورود، بحث اصل عملی.
۳) علم رجال و درایه۴) آیات الاحکام۵) تفسیر و علوم ادبی
۶) کتب اربعه و جوامع دیگر روائی۷) کلام فقهاء۸) مذاهب اربعه عامّه
نتیجه نهائی بحث: به عنوان فتوای تنجیزی، اجزاء جدا شدهی از میتهی حیوان طاهر، در صورت حیات داشتن نجس و در صورت فقدان حیات طاهر است.
قال المحقّق صاحب العروة: مسألة ۱: الاجزاء المبانة من الحیّ ممّا تحلّه الحیاة کالمبانة من المیتة.
مقدّمه اوّل: فتوای صاحب عروه.
اجزائی که از حیوان حیّ جدا میشود اگر دارای حیات باشند، مثل اجزائی است که از میته جدا میشود. یعنی نجس است.
مقدّمه دوّم: تبدیل فتویٰ به سؤال.
سؤال اوّل: آیا اجزاء دارای حیات که از حیوان حیّ جدا میشود، نجس است؟
با حفظ این دو مقدّمه، مراحل تفصیلی استنباط عبارتند از:
مرحلهی اوّل: موضوع شناسی بدوی.
موضوع در سؤال فوق، اجزاء دارای حیات و حیوان حیّ و جدا شدن است. مفاد این موضوعات معلوم است و لذا احتیاج به موضوع شناسی ندارند. در صورت عدم معلومیّت مفاد، باید به لغت و عرف (عامّ و خاصّ) و شرع مراجعه شود. توجّه باشد که بحث در حیوان حیّ طاهر است و بحث در غیر انسان است.
مرحلهی دوّم: رجوع به آیات.
آیهی اوّل: آیهی ﴿حرّمت علیکم المیتة و الدّم و لحم الخنزیر و .......﴾ (سورهی مائده، آیهی ۳).
بحث اوّل: دربارهی مفاد آیه.
مفاد اجمالی آیهی مبارکه این است که میته و خون و گوشت خنزیر و ....... حرام است. در مسئلهی سابق گفته شد که مراد از کلمهی المیتة، موت حتف الانف (مرگ طبیعی) است.
بحث دوّم: دربارهی کیفیّت استدلال.
از طرفی مفاد آیهی مبارکه این است که اکل میته و یا جمیع انتفاعات از میته حرام است و لازمهی حرمت، نجاست است. از طرفی دیگر روایات کثیره اجزاء جدا شدهی از حیوان حیّ را به منزلهی میته قرار داده است. بنابراین، اجزاء جدا شدهی از حیوان حیّ، حرام و نتیجتاً نجس است.
بعضی از روایات عبارتند از:
الف: عن ابی جعفر علیه السّلام قال قال امیر المؤمنین علیه السّلام ما اخذت الحبالة من صید فقطعت منه یداً او رجلاً فذروه فانّه میّت و کلوا ما ادرکتم حیّا و ذکرتم اسم الله عزّ و جلّ علیه. (کافی، طبع اسلامیّه، ج۶ ص۲۱۴).
ب: عن ابی عبد الله علیه السّلام قال: ما اخذت الحبالة فانقطع منه شیء او مات فهو میتة (همان منبع).
ج: عن ابی عبد الله علیه السّلام قال: ما اخذت الحبالة فقطعت منه شیئاً فهو میّت و ما ادرکت من سائر جسده حیّا فذکّه ثمّ کل منه (همان منبع).
د: عن ابی عبد الله علیه السّلام انّه قال: فی ألیات الضأن تقطع و هی احیاء انّها میتة. (کافی، طبع اسلامیّه، ج۶ ص۲۵۵).
توجّه باشد که روایت اوّل و چهارم اجزاء جدا شدهی از حیّ در صورت حیات را به منزلهی میّت قرار میدهد ولی در روایت دوّم و سوّم مطلق اجزاء جدا شدهی از حیّ به منزلهی میّت قرار داده شده است.
اقول:
در مسئله سابق گفته شد که لازمهی نجاست، حرمت است ولی لازمهی حرمت، نجاست نیست. بنابراین، آیه دلالت بر نجاست ندارد.