موضوع :اختلاف در تعریف لذت

پرسش:

ابوعلی و متکلمینی مانند حلی لذت را به ادراک ملائم تعریف کردند. بوعلی هم استدلال خود بر اینکه خداوند لذت می برد بر همین یکی بودن ادراک کمال و لذت مبتنی کرده است. اما به نظر می رسد که لذت همان ادراک نیست. بلکه معلول ادراک است. نظر استاد در این زمینه چیست؟

پاسخ:

سوال کرده اید که لذت ادراک است یا حاصل ادراک است ، ما وقتی لذت می بریم آیا ادراک می کنیم یا اول چیزی را ادراک می کنیم و بعد از آن چیز لذت می بریم.

این مطلب اختلافی است، برخی گفته اند لذت حاصل ادراک است و برخی گفته اند لذت همان ادراک است یعنی در پی ادراک برای من لذت حاصل می شود.

نظر ابن سینا و خیلی از حکماء آن است که لذت خود ادراک است چون لذت نوعی انفعال است و ادراک هم چیزی است که از واقع دریافت می شود و لذت هم همین است،لذا این گروه نتوانسته اند لذت را چیزی جز ادراک ببینند و گفته اند که همان ادراک،لذت است.

ولی عده ای دیگر معتقدند ما اول ادراک می کنیم و بعداً لذت می بریم، مساله اختلافی است مثلا وقتی ما به منظره ای نگاه می کنیم در همان حالی که در حال ادراک این منظره هستیم لذت هم می بریم و یا در زمستان،اگر دست به آب ولرم بزنیم احساس لذت می کنیم و در همان حال هم گرمی آب را ادراک می کنیم،پس مشخص نمی شود که لذت در پی ادراک است یا لذت با ادراک حاصل می شود چون هر دو با هم می آیند.

اما عقلا این طور گفته می شود که خود ادراک ما لذت است نه ادراک چیزی باشد که ما را به لذت برساند.

شما در سوال مطرح کرده اید که لذت ادراک نیست و لذت چیزی است که در پی ادراک می آید این مطلب قابل اثبات نیست و لذا اختلاف شده است و اگر می توانستند به راحتی جواب بدهند این اختلاف پیدا نمی شد.

ابن سینا هم چنان که شما هم در پرسش مطرح کردید قائل به اتحاد لذت و ادراک است و لذا وقتی در مقام تعریف لذت است آن را به ادراک تعریف می کند نه به حاصل ادراک.[1] [2] [3] [4]

ابن سینا لذت را همان ادراک می داند،غالباً این ها معتقدند که لذت همان ادراک است نه این که در پی ادراک بیاید.

البته این مطلب را به صورت قطعی نمی توان بیان کرد زیرا مساله اختلافی است و به راحتی قابل حل نیست.