درس رساله وجود - استاد حشمت پور
93/11/01
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع : اشکال به وجود نسبت
حکمیه در قضایای سالبه و نبود وجود رابط در قضایای
سالبه/ 2.نقل مقال و تقریر إشکال/ رسالة فی الوجود الرابط.
خلاصه جلسه قبل : بحث در وجود رابطی بود و گفتیم که وجود رابطی دو معنا دارد معنای دوم در آینده مفصلا مطرح می شود معنای اول را گفتیم که در مقابل وجود محمولی است لذا وارد بحث وجود محمولی شدیم و گفتیم که وجود رابطی در قضایای سالبه وجود ندارد برخلاف نسبت حکمیه که در همه قضایا موجود است.
نقل مقال و تقرير اشكال: قال صدر اعاظم الفلاسفه في السفر الاوّل من الاسفار الاربعة في هذا الموضع: «الوجود الرابطي يكون علي معنيين: احدهما، ما يقابل الوجود المحمولي، و هو وجود الشي‌ء في نفسه المستعمل في مباحث المواد الثلاث، و هو ما يقع رابطة في الحمليات الايجابية وراء النسبة الحكمية الاتحادية الّتي هي تكون في جملة العقود.» هذا كلامه بعبارته.[1]
صدرا نیز همین بحث ما را به همین صورت بیان فرموده اند و ما نیز کلام ایشان را برای تایید ذکر می کنیم و اشکالاتی که بعضی ها بر کلام صدرا وارد کرده اند را ذکر می کنیم و بعد جواب می دهیم.
اشکال، اشکالی است طولانی و مستشکل جوابهای مطرح شده به اشکالش را ذکر و پاسخ می دهد.
کلام صدرا نیز مانند مصنف است یعنی ایشان نیز ذکر می کنند که وجود رابطی دو معنا دارد که یکی مقابل وجود محمولی است و سپس توضیح مختصری می دهند و با فاصله کوتاهی وارد معنای دوم می شودند و مرحوم آقا علی در اینجا فقط معنای اول را ذکر می کنند که مناسب با بحث ماست.
وجود رابط حکایت می کند از آنچه که در خارج است و ساخته ذهن نیست بلکه برداشتی از خارج است و اگر در خارج بین موضوع و محمول رابطه بود در قضیه نیز وجود رابطی خواهد بود ولی اگر در خارج ربطی بین موضوع و محمول نبود در قضیه نیز ربطی بین آن دو نیست. پس در قضیه سالبه وجود رابط نداریم یعنی ما وجود رابط را از خارج می گیریم و وقتی قضیه سالبه است در خارج وجود رابطی نیست تا در قضیه منعکس شود.
اما نسبت حکمیه عبارت است از رابطه ای که ذهن بین موضوع ذهنی و محمول ذهنی ایجاد می کند و قضیه همیشه در ذهن است و در قضیه موجبه نسبت حکمیه را می آوریم و تاییدش می کنیم و در سالبه همان نسبتی که هست را می آوریم و نفیش می کنیم نه به این صورت که نسبت حکمیه سلبی بیاوریم پس در هر دو صورت ما قضیه را موجبه می سازیم و اگر خواستیم نفیش کنیم، نسبت حکمیه را نفی می کنیم یا بعبارت دیگر ماده قضیه موجبه و سالبه یکی است که توضیح آن مفصلا خواهد آمد. پس وجود رابط در قضیه سالبه نیست و نسبت حکمیه اتحادیه در قضیه سالبه هم هست ولی سلب می شود.
پس خلاصه حرف صدرا این شد که اگر قضیه در خارج موجبه باشد درذهن نیز وجود رابط می آید ولی اگر سالبه باشد وجود رابط در خارج نیست که بخواهیم آن رادر ذهن بیاوریم ولی نسبت حکمیه در هر دو نوع از قضایای موجبه و سالبه موجود است یعنی نسبت را در ذهن می آوریم و اگر قضیه موجبه بود نسبت را رها می کنیم و کاری با آن نداریم و اگر قضیه سالبه بود آن نسبت را نفی می کنیم.
پس هم در قضایای موجبه و هم در سالبه نسبت حکمیه موجود است چون به هر حال ما چه در قضیه موجبه و چه سالبه موضوع و محمول را به هم مرتبط می کنیم تا قضیه تشکیل شود و همین ارتباط نسبت حکمیه است. یعنی قوام قضیه به نسبت حکمیه است و اگر نسبت حکمیه ای نباشد تصور موضوع و محمول به همدیگر پیوند نمی خورند.
ترجمه و شرح متن :
وجود رابطی داری دو معناست یکی در مقابل وجود محمولی است که وجود رابطی به این معنا وجود ی است که به عنوان رابطه _علاوه بر نسبت حکمیه که در همه قضایا چه موجبه و چه سالبه موجود است_ در قضایای حملیه موجبه می آید.
پس در حملیات موجبه دو چیز داریم هم نسبت حکمیه و هم وجود رابطی ولی در قضایای سلبیه فقط نسبت حکمیه داریم.
خلاصه جلسه قبل : بحث در وجود رابطی بود و گفتیم که وجود رابطی دو معنا دارد معنای دوم در آینده مفصلا مطرح می شود معنای اول را گفتیم که در مقابل وجود محمولی است لذا وارد بحث وجود محمولی شدیم و گفتیم که وجود رابطی در قضایای سالبه وجود ندارد برخلاف نسبت حکمیه که در همه قضایا موجود است.
نقل مقال و تقرير اشكال: قال صدر اعاظم الفلاسفه في السفر الاوّل من الاسفار الاربعة في هذا الموضع: «الوجود الرابطي يكون علي معنيين: احدهما، ما يقابل الوجود المحمولي، و هو وجود الشي‌ء في نفسه المستعمل في مباحث المواد الثلاث، و هو ما يقع رابطة في الحمليات الايجابية وراء النسبة الحكمية الاتحادية الّتي هي تكون في جملة العقود.» هذا كلامه بعبارته.[1]
صدرا نیز همین بحث ما را به همین صورت بیان فرموده اند و ما نیز کلام ایشان را برای تایید ذکر می کنیم و اشکالاتی که بعضی ها بر کلام صدرا وارد کرده اند را ذکر می کنیم و بعد جواب می دهیم.
اشکال، اشکالی است طولانی و مستشکل جوابهای مطرح شده به اشکالش را ذکر و پاسخ می دهد.
کلام صدرا نیز مانند مصنف است یعنی ایشان نیز ذکر می کنند که وجود رابطی دو معنا دارد که یکی مقابل وجود محمولی است و سپس توضیح مختصری می دهند و با فاصله کوتاهی وارد معنای دوم می شودند و مرحوم آقا علی در اینجا فقط معنای اول را ذکر می کنند که مناسب با بحث ماست.
وجود رابط حکایت می کند از آنچه که در خارج است و ساخته ذهن نیست بلکه برداشتی از خارج است و اگر در خارج بین موضوع و محمول رابطه بود در قضیه نیز وجود رابطی خواهد بود ولی اگر در خارج ربطی بین موضوع و محمول نبود در قضیه نیز ربطی بین آن دو نیست. پس در قضیه سالبه وجود رابط نداریم یعنی ما وجود رابط را از خارج می گیریم و وقتی قضیه سالبه است در خارج وجود رابطی نیست تا در قضیه منعکس شود.
اما نسبت حکمیه عبارت است از رابطه ای که ذهن بین موضوع ذهنی و محمول ذهنی ایجاد می کند و قضیه همیشه در ذهن است و در قضیه موجبه نسبت حکمیه را می آوریم و تاییدش می کنیم و در سالبه همان نسبتی که هست را می آوریم و نفیش می کنیم نه به این صورت که نسبت حکمیه سلبی بیاوریم پس در هر دو صورت ما قضیه را موجبه می سازیم و اگر خواستیم نفیش کنیم، نسبت حکمیه را نفی می کنیم یا بعبارت دیگر ماده قضیه موجبه و سالبه یکی است که توضیح آن مفصلا خواهد آمد. پس وجود رابط در قضیه سالبه نیست و نسبت حکمیه اتحادیه در قضیه سالبه هم هست ولی سلب می شود.
پس خلاصه حرف صدرا این شد که اگر قضیه در خارج موجبه باشد درذهن نیز وجود رابط می آید ولی اگر سالبه باشد وجود رابط در خارج نیست که بخواهیم آن رادر ذهن بیاوریم ولی نسبت حکمیه در هر دو نوع از قضایای موجبه و سالبه موجود است یعنی نسبت را در ذهن می آوریم و اگر قضیه موجبه بود نسبت را رها می کنیم و کاری با آن نداریم و اگر قضیه سالبه بود آن نسبت را نفی می کنیم.
پس هم در قضایای موجبه و هم در سالبه نسبت حکمیه موجود است چون به هر حال ما چه در قضیه موجبه و چه سالبه موضوع و محمول را به هم مرتبط می کنیم تا قضیه تشکیل شود و همین ارتباط نسبت حکمیه است. یعنی قوام قضیه به نسبت حکمیه است و اگر نسبت حکمیه ای نباشد تصور موضوع و محمول به همدیگر پیوند نمی خورند.
ترجمه و شرح متن :
وجود رابطی داری دو معناست یکی در مقابل وجود محمولی است که وجود رابطی به این معنا وجود ی است که به عنوان رابطه _علاوه بر نسبت حکمیه که در همه قضایا چه موجبه و چه سالبه موجود است_ در قضایای حملیه موجبه می آید.
پس در حملیات موجبه دو چیز داریم هم نسبت حکمیه و هم وجود رابطی ولی در قضایای سلبیه فقط نسبت حکمیه داریم.
