< فهرست دروس

درس شوارق - استاد حشمت پور

95/08/10

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: علم الهي به معدومات ممكن

بحث درعلم الهي به جزئيات داشتيم وبيان شد كه علم به جزئيات دوگونه است، گاهي از طريق اسباب موجودات مادي علم حاصل مي شود وگاهي علم به خود موجودات مادي تعلق مي گيرد. علم از طريق اسباب ثابت وتعقلي است وعلم به خود ماديات متغير وحسي است.

علم قبل از ايجاد باري تعالي فعلي است وسازنده ي جهان خارج، روشن است كه متعلق چنين علمي نمي تواند خود موجودات مادي باشد كه وجود ندارند، بلكه متعلق آن اسبابي است كه منجر مي شود به وجود موجودات مادي مي شود، وسرسلسله ي اسباب خود ذات الهي است كه سازنده ي جهان خارج است. پس باري تعالي از طريق ذات خود به جميع موجودات واز جمله موجودات جزئي مادي علم تعقلي دارد كه تغيير نمي كند ولو معلوم تغيير كند. پس حق تعالي به هرموجودي علم دارد، هم قبل از وجود آن، هم بعد از وجود وهم حين وجود آن.

سوال: آيا حق تعالي به معدومات ممكن هم علم دارد يا خير؟

جواب: حق تعالي همان گونه كه به وجود موجودات ممكن علم دارد از طريق اسباب كه منجر مي شود به آن موجود، به عدم ممكنات معدوم هم علم دارد از طريق اسباب كه برآنها تقدم دارد. واين علم توقف ندارد به حضور آن وزمان كه خاص موجود است ويا آن وزماني كه مختص به معدوم است.

به بيان ديگر ممكنات وقتي موجود مي شوند كه مجموعه ي اسبابي كه براي وجود شان نياز است جمع باشند وچنانچه يكي از آن اسباب معدوم باشد ممكن معدوم خواهد بود وحق تعالي مي داند كه اسباب وجود كاملا جمع نشده اند ولذا ممكن موجود نمي شود، بلكه معدوم است. پس حق تعالي از طريق عدم اسبابِ وجود به عدم ممكنات هم علم دارد.

بيان شيخ درالهيات شفا: حق تعالي به ذاتش علم دارد وذات الهي مبدأ وجود كل موجودات است واز آنجاي كه علم به علت مستلزم علم به است پس حق تعالي به كل موجودات علم دارد، منتها موجودات دو دسته اند يا تام اند مثل مجردات عقلي كه ثابت اند ويا ناقص مثل موجود مادي كه كائن وفاسد اند. موجودات تام خودشان متعلق علم الهي است وموجودات كائن وفاسد اولا وبالذات انواع شان معلوم است وثانيا وبالتبع اشخاص شان، والا لازم مي آيد تغيير درعلم الهي كه جايز نيست.

متن: و علم الباري تعالى بالأشياء لمّا لم يجز أن يكون حاصلاً له[:باري تعالي] من وجودات الأشياء ـ لما عرفت[شناختي كه علم خداوند تعالي فعلي است نه انفعالي] ـ وجب أن يكون علمه بالجزئيّات حاصلاً له[:باري تعالي] من ذاته الّتي علّة للموجودات كلّها وتنتهي إليها سلسلة العلل و الأسباب، فيكون[:علم باري تعالي] تعقّلاً ويكون ثابتاً وغيرَ متغيّر أصلاً و إن تغيّر المعلوم؛ فإنّه تعالى يعلم كلّاً[:هرموجودي ازجمله ماديات را] في وقته علماً ثابتاً قبل ذلك الوقت وفيه وبعده، فيعلم وجوده بالأسباب المتأدّية[:الهادية ن خ] إليه وعدمَه بالأسباب المتقدّمة له[:اسباب وجود كه نبود شان سبب عدم است]، ولايتوقّف علمه بالوجودات إلى حضور الآن أوالزمان الّذي يختص الوجود به، ولا علمه بالعدم إلى حضور الآن أو الزمان الّذي يختص به العدم، فلا يدخل في علمه تعالى ماضٍ و لا مستقبلٌ و لا حال.

قال الشيخ في "إلهيات الشفا": «ولأنّه مبدأ كلّ وجود فيعقل من ذاته ما هو[:ذات] مبدأ له، وهو مبدأ للموجودات التامّة[:مجردات عقلي] بأعيانها[: أي أشخاصها]، و[:عطف برللوجودات] الموجودات الكائنة الفاسدة بأنواعها أوّلاً، ويتوسط ذلك[:انواع] بأشخاصها.

 

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo