درس خارج فقه استاد موسوی جزایری

موضوع: بررسی روایات دال بر اعتصام ماء البئر/احکام آبها/کتاب الطهارة؛

بحث در ماء البئر بود. روایاتی در این درباره وارد شده است. روایات دال بر طهارت ماء البئر، متعددند و در صحیحه ابن بزیع منحصر نمی‌شوند. صاحب وسائل این روایات را در جلد اول وسائل، باب چهاردهم از ابواب ماء المطلق، آنها را آورده است. کتاب شرائع قائل به وجوب نزح است.[1] کتبی هم که در شرح شرائع نوشته شده -مثل جواهر یا مصباح الفقیه حاج آقا رضا همدانی و کتب دیگر- ناگزیر باید ادله طهارت و مقدرات نزح را مطرح و جمع بندی کنند. به همین مناسبت برای اینکه حق این بحث کاملاً ادا شود، روایات دال بر اعتصام ماء البئر را هم می‌خوانیم.

روایت اول همان روایت ابن بزیع از امام رضا(ع) است که می‌فرماید: مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ بْنِ بَزِيعٍ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: مَاءُ الْبِئْرِ وَاسِعٌ لَا يُفْسِدُهُ شَيْ ءٌ إِلَّا أَنْ يَتَغَيَّرَ بِهِ.[2]

سند اين روایت صحیح است.

در روایت دوم هم آمده، وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ رِئَابٍ (یعنی علی بن رئاب که از اجله صحاح است) عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْحَبْلِ يَكُونُ مِنْ شَعْرِ الْخِنْزِيرِ يُسْتَقَى بِهِ الْمَاءُ مِنَ الْبِئْرِ هَلْ يُتَوَضَّأُ مِنْ ذَلِكَ الْمَاءِ قَالَ لَا بَأْسَ.[3]

موی خنزیر نجس است؛ در این فرض چگونه ممکن است وضو با چنین آبی بی‌اشکال باشد؟ گفته‌اند: مراد وضو با آب چاه است؛ نه آب دلو. آب دلو چون به موی خنزیر دارد، نجس است؛ مگر این‌که اضافه از کر باشد. لکن دلوها به اندازه کر، بزرگ نبودند؛ پس مراد از آن، وضو از آب چاه است؛ چون آب بئر با ملاقات نجاست، نجس نمی‌شود.

وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ (ممکن است برقی و ممکن است ابن عیسی باشد.) عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ (همه بنی فضال، از جمله حسن و علی، ثقه هستند) عَنِ ابْنِ بُكَيْرٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ زُرَارَةَ (باید مراجعه کنیم و ببینیم که وضعیتش چگونه است.) عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي حَدِيثٍ قَالَ: قُلْتُ لَهُ شَعْرُ الْخِنْزِيرِ يُعْمَلُ حَبْلًا وَ يُسْتَقَى بِهِ مِنَ الْبِئْرِ الَّتِي يُشْرَبُ مِنْهَا أَوْ يُتَوَضَّأُ مِنْهَا فَقَالَ لَا بَأْسَ بِهِ.[4]

این روایت مثل روایت قبل است.

روایت بعدی راجع به بئر و فاصله‌اش با کنیف است.[5] حضرت(ع) فرمود: مهم نیست که دور یا نزدیک باشد؛ تا زمانی که تغییر در آب حاصل نشده، می‌توانی وضو بگیری و غسل کنی. مضمون این روایت مثل روایت ابن بزیع است.

روایت بعدی صحیحه ابی بصير است. مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي نَصْرٍ عَنْ عَبْدِ الْكَرِيمِ بْنِ عَمْرٍو عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع بِئْرٌ يُسْتَقَى مِنْهَا وَ يُتَوَضَّأُ بِهِ وَ غُسِلَ مِنْهُ الثِّيَابُ وَ عُجِنَ بِهِ ثُمَّ عُلِمَ أَنَّهُ كَانَ فِيهَا مَيِّتٌ قَالَ لَا بَأْسَ وَ لَا يُغْسَلُ مِنْهُ الثَّوْبُ وَ لَا تُعَادُ مِنْهُ الصَّلَاةُ.[6]

دلالت این روایت هم بر اعتصام ماء البئر واصخ است.

مقصود این است که از بابت وقوع میت در آن، آب چاه، نجس نمی‌شود. لکن چنان‌که به ذهن دارم بنا بر روایات دیگر برای موت انسان، نزح جمیع لازم است.

"لَا يُغْسَلُ مِنْهُ الثَّوْبُ" یعنی لباس‌هایی که در آن آب کشیده شده، احتیاج به تطهیر ندارند.

روایت بعدی صحیحه معروف ابن بزیع است که قبلا خوانده ایم. وَ عَنِ الْمُفِيدِ عَنِ ابْنِ قُولَوَيْهِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ (الاشعری) عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ بْنِ بَزِيعٍ قَالَ: كَتَبْتُ إِلَى رَجُلٍ أَسْأَلُهُ أَنْ يَسْأَلَ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا ع فَقَالَ مَاءُ الْبِئْرِ وَاسِعٌ لَا يُفْسِدُهُ شَيْ ءٌ إِلَّا أَنْ يَتَغَيَّرَ رِيحُهُ أَوْ طَعْمُهُ فَيُنْزَحُ مِنْهُ حَتَّى يَذْهَبَ الرِّيحُ وَ يَطِيبَ طَعْمُهُ لِأَنَّ لَهُ مَادَّةً.[7]

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مَحْبُوبٍ (این شخص و حسن بن محبوب هر دو از اجله ثقاتند) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ يَعْنِي ابْنَ أَبِي الْخَطَّابِ (از اجله ثقات است‌) عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ ( ایشان هم از ثقه جلیل است) عَنْ عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرٍ[8] (سلام الله علیه که عموی امام رضا(ع) است.) عَنْ أَخِيهِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ بِئْرِ مَاءٍ وَقَعَ فِيهَا زَبِيلٌ (زنبیل) مِنْ عَذِرَةٍ رَطْبَةٍ أَوْ يَابِسَةٍ أَوْ زَبِيلٌ مِنْ سِرْقِينٍ (سرگین) أَ يَصْلُحُ الْوُضُوءُ مِنْهَا قَالَ لَا بَأْسَ.[9]

یعنی ماء البئر معتصم است.

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ (الاشعری القمی) عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِي طَالِبٍ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الصَّلْتِ (همه صحیحند) عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِيرَةِ (از اصحاب اجماع) عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ (همه از اعاظم و اجله ثقاتند) عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي الْفَأْرَةِ تَقَعُ فِي الْبِئْرِ فَيَتَوَضَّأُ الرَّجُلُ مِنْهَا وَ يُصَلِّي وَ هُوَ لَا يَعْلَمُ أَ يُعِيدُ الصَّلَاةَ وَ يَغْسِلُ ثَوْبَهُ فَقَالَ لَا يُعِيدُ الصَّلَاةَ وَ لَا يَغْسِلُ ثَوْبَهُ.[10]

این روایت هم بر اعتصام دلالت دارد.

وَ عَنِ الْمُفِيدِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ حَمَّادٍ يَعْنِي ابْنَ عِيسَى عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ لَا يُغْسَلُ الثَّوْبُ وَ لَا تُعَادُ الصَّلَاةُ مِمَّا وَقَعَ فِي الْبِئْرِ إِلَّا أَنْ يُنْتِنَ (متغیر شود و رائحه کریهی به نجاست پیدا کند) فَإِنْ أَنْتَنَ غُسِلَ الثَّوْبُ وَ أَعَادَ الصَّلَاةَ وَ نُزِحَتِ الْبِئْرُ.[11]

این روایت در مسلک مشهور متاخرین، صریح است.

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ يَعْنِي ابْنَ عِيسَى عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ (بنا به نقلی از اصحاب اجماع است‌؛ البته گاهی می‌گویند: موثق است؛ چون ناووسی است. علامه خویی(ره) در بعضی از کلماتش این نظر را رد کرده و فرموده: این ناووسی به معنای آن فرقه نیست و ایشان از صحاح است.[12] ) عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سُئِلَ عَنِ الْفَأْرَةِ تَقَعُ فِي الْبِئْرِ لَا يُعْلَمُ بِهَا إِلَّا بَعْدَ مَا يُتَوَضَّأُ مِنْهَا أَ يُعَادُ الْوُضُوءُ فَقَالَ لَا.[13]

حضرت(ع) فرمود: وضو نیاز به اعاده ندارد. با توجه به روایت، بودن یا نبودن فأره میته در آب چاه، تاثیری در پاکی آب ندارد.

وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ أَبَانٍ عَنْ أَبِي أُسَامَةَ وَ أَبِي يُوسُفَ يَعْقُوبَ بْنِ عُثَيْمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا وَقَعَ فِي الْبِئْرِ الطَّيْرُ وَ الدَّجَاجَةُ وَ الْفَأْرَةُ فَانْزَحْ مِنْهَا سَبْعَ دِلَاءٍ قُلْنَا فَمَا تَقُولُ فِي صَلَاتِنَا وَ وُضُوئِنَا وَ مَا أَصَابَ ثِيَابَنَا فَقَالَ لَا بَأْسَ بِهِ.[14]

بابی داریم که "اذا وقع الطیر به ینزح منه دلاء"؛[15] اما در این‌جا می‌فرماید: "الطَّيْرُ وَ الدَّجَاجَةُ وَ الْفَأْرَةُ فَانْزَحْ مِنْهَا سَبْعَ دِلَاءٍ".

از این روایت عدم انفعال آب چاه استفاده می‌شود؛ اما کشیدن هفت دلو از آن، مستحب است. اگر آب چاه نجس شده بود، باید همه این‌ها باطل می‌بود. می‌بینیم وضو گرفتن با آب نجس جزء مستثنا در حدیث لا تعاد است؛ نه مستثنی منه. در باب وضو و غسل، طهارت از حدث، جزء ارکان و عقد مستثنی در حدیث لا تعاد هستند.

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ (همان ابن ابی الخطاب است) عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِيرٍ(رضوان الله تعالی علیه) عَنْ أَبِي عُيَيْنَةَ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْفَأْرَةِ تَقَعُ فِي الْبِئْرِ قَالَ إِذَا خَرَجَتْ فَلَا بَأْسَ وَ إِنْ تَفَسَّخَتْ فَسَبْعَ دِلَاءٍ قَالَ وَ سُئِلَ عَنِ الْفَأْرَةِ تَقَعُ فِي الْبِئْرِ فَلَا يَعْلَمُ بِهَا أَحَدٌ إِلَّا بَعْدَ أَنْ يَتَوَضَّأَ مِنْهَا أَ يُعِيدُ وُضُوءَهُ وَ صَلَاتَهُ وَ يَغْسِلُ مَا أَصَابَهُ فَقَالَ لَا قَدِ اسْتَعْمَلَ أَهْلُ الدَّارِ وَ رَشُّوا وَ فِي رِوَايَةٍ أُخْرَى قَدِ اسْتَقَى مِنْهَا أَهْلُ الدَّارِ وَ رَشُّوا.[16]

معلوم می شود که نزح، مستحب است. این روایت تتمه ای هم دارد که همه قرینه استحبابند.

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَلِيِّ بْنِ حَدِيدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا قَالَ: كُنْتُ مَعَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي طَرِيقِ مَكَّةَ- فَصِرْنَا إِلَى بِئْرٍ فَاسْتَقَى غُلَامُ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع دَلْواً فَخَرَجَ فِيهِ فَأْرَتَانِ (که مرده بودند.) فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَرِقْهُ (بریزش) فَاسْتَقَى آخَرَ فَخَرَجَ فِيهِ فَأْرَةٌ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَرِقْهُ قَالَ فَاسْتَقَى الثَّالِثَ فَلَمْ يَخْرُجْ فِيهِ شَيْ ءٌ فَقَالَ صُبَّهُ فِي الْإِنَاءِ فَصَبَّهُ فِي الْإِنَاءِ.[17]

حضرت(ع) دلوها را ریخت و هرچند سه موش در آن آب چاه مرده بود، از آن استفاده کرد. می‌بینیم که طهارت ادله کمی ندارد.

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِيدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارٍ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْبِئْرِ يَقَعُ فِيهَا زَبِيلُ عَذِرَةٍ يَابِسَةٍ أَوْ رَطْبَةٍ فَقَالَ لَا بَأْسَ إِذَا كَانَ فِيهَا مَاءٌ كَثِيرٌ.[18]

حضرت(ع) فرمود اگر آب زیادی است، این چیزها مهم نیستند. حضرت(ع) این قید را برای این فرموده تا تغیر حاصل نشود؛ چون معمولا یک زنبیل عذره، آب کمتر از کر را متغیر می‌کند. بنابراین قید مذکور ارشاد به عدم وجود تغیر است.

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ يَزِيدَ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ أَبِي زِيَادٍ النَّهْدِيِّ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ جِلْدِ الْخِنْزِيرِ يُجْعَلُ دَلْواً يُسْتَقَى بِهِ الْمَاءُ قَالَ لَا بَأْسَ.[19]

روایت راجع به ریسمانی است که به دلو بسته شده و از خنزیر است. مضمون آن نیز همچون روایتی‌ست که قبلا خوانده‌ایم.

وَ عَنْهُ عَنْ مُوسَى بْنِ عُمَرَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْمِيثَمِيِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الزُّبَيْرِ عَنْ جَدِّهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْبِئْرِ يَقَعُ فِيهَا الْفَأْرَةُ أَوْ غَيْرُهَا مِنَ الدَّوَابِّ فَتَمُوتُ فَيُعْجَنُ مِنْ مَائِهَا (خمیر درست می کند) أَ يُؤْكَلُ ذَلِكَ الْخُبْزُ قَالَ إِذَا أَصَابَتْهُ النَّارُ فَلَا بَأْسَ بِأَكْلِهِ.[20]

یعنی این خمیر را توی تنور که می گذارند، مطهر که نیست و استحاله هم حاصل نمی‌شود. لذا مقصود از "اصابته النار" از بین رفتن میکروب‌هاست. این عبارت ارشاد به مضر نبودن است؛ چون طبخ با آتش، میکروب‌ها را از بین می‌برد.

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ بَابَوَيْهِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ عُثَيْمٍ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ سَامِّ أَبْرَصَ وَجَدْنَاهُ فِي الْبِئْرِ قَدْ تَفَسَّخَ فَقَالَ إِنَّمَا عَلَيْكَ أَنْ تَنْزَحَ مِنْهَا سَبْعَ دِلَاءٍ فَقَالَ لَهُ فَثِيَابُنَا قَدْ صَلَّيْنَا فِيهَا نَغْسِلُهَا وَ نُعِيدُ الصَّلَاةَ قَالَ لَا.[21]

هفت دلو برای استحباب بود و الا حضرت می‌گفت: لازم است، لباس‌ها آبکشی شوند.

قَالَ (صدوق) وَ قَالَ الصَّادِقُ ع كَانَتْ فِي الْمَدِينَةِ بِئْرٌ وَسَطَ مَزْبَلَةٍ فَكَانَتِ الرِّيحُ تَهُبُّ وَ تُلْقِي فِيهَا الْقَذَرَ (باد می‌وزید و مقداری از نجاسات را در چاه می‌انداخت.) وَ كَانَ النَّبِيُّ ص يَتَوَضَّأُ مِنْهَا.[22] (پیامبر(ص) هم از آن وضو می‌گرفت.)

از این روایت معلوم می‌شود که آب چاه صرفا با ملاقات، نجس نمی‌شود.

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ بْنِ بَزِيعٍ قَالَ: كَتَبْتُ إِلَى رَجُلٍ أَسْأَلُهُ أَنْ يَسْأَلَ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا ع عَنِ الْبِئْرِ تَكُونُ فِي الْمَنْزِلِ لِلْوُضُوءِ فَيَقْطُرُ فِيهَا قَطَرَاتٌ مِنْ بَوْلٍ أَوْ دَمٍ أَوْ يَسْقُطُ فِيهَا شَيْ ءٌ مِنْ عَذِرَةٍ كَالْبَعْرَةِ وَ نَحْوِهَا مَا الَّذِي يُطَهِّرُهَا حَتَّى يَحِلَّ الْوُضُوءُ مِنْهَا لِلصَّلَاةِ فَوَقَّعَ ع بِخَطِّهِ فِي كِتَابِي يُنْزَحُ دِلَاءٌ مِنْهَا.[23]

در این روایت هم می فرماید که در این چاه، نجاساتی افتاده و حضرت(ع) می فرماید که "ینزح منها دلاء"؛ آن‌جا که مقدار نزح به طور دقیق معین نشود، کاشف از استحباب است‌. اگر نزح واجب باشد، حد معینی خواهد داشت که تا قبل از آن آب چاه، نجس است. وقتی نزح به آن حد که رسید، آب پاک می‌شود. این‌گونه نیست که برای پاک کردن آب چاه هر مقدار نزح کافی باشد. احاله به مجهول در فرض نجاست، ممکن نیست. لذا این بیان کاشف از استحباب است.

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ (اسناد شیخ به ابن سعيد، صحیح است) عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي يَعْفُورٍ وَ عَنْبَسَةَ بْنِ مُصْعَبٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع (سند، بسیار عالی‌ست) قَالَ: إِذَا أَتَيْتَ الْبِئْرَ وَ أَنْتَ جُنُبٌ فَلَمْ تَجِدْ دَلْواً وَ لَا شَيْئاً تَغْرِفُ بِهِ (کفی از آن برداری) فَتَيَمَّمْ بِالصَّعِيدِ فَإِنَّ رَبَّ الْمَاءِ رَبُّ الصَّعِيدِ - وَ لَا تَقَعْ فِي الْبِئْرِ (تیمم کن؛ یعنی خودت را در چاه نینداز و از بیرون تیمم بگیر) وَ لَا تُفْسِدْ عَلَى الْقَوْمِ مَاءَهُمْ.[24] (خودت را برای غسل در چاه نینداز؛ چون مردم می‌خواهند از این آب بخورند و این کار سبب آلودگی آن است.)

چون این فرد دلوی ندارد تا در آب بیاندازد و آب را بالا بکشد، فقط می‌تواند خود را در آب بیندازد. اما حضرت(ع) از این کار نهی کرده و می‌فرماید: تیمم کافی‌ست. این نهی، ارشادی بوده و این مورد، قرینه بر استحباب است. همچنین کنایه از این نیز هست که همراه شخص جنب، قذاراتی از جمله بول و منی و غیره وجود دارد که با ورود در آب، با آن مخلوط می‌شوند. پس این نهی ممکن است از همین بابت باشد.

بعضی از روایات این باب روایاتی هستند که دلالت بر طهارت دارند و بعضی از هم مشتمل بر قرائن استحبابند. اما این روایت فرموده: این شخص می‌توانست خود را در چاه بیندازد و در این صورت غسلش صحيح بود. اما مانع، از بابت آلودگی آب برای اهل آبادی بوده و این منع از باب امتنان بر اهل آبادی‌ست.

بسیاری از روایات باب، دلالت واضحی الدلالة بر طهارت داشتند. در سه یا چهار روایت هم قراینی بر استحباب یا عدم انفعال آب وجود داشت.

اما روایات باب‌های بعدی را به اختصار بررسی می‌کنیم. در عنوان باب پانزدهم آورده "بَابُ مَا يُنْزَحُ مِنَ الْبِئْرِ لِمَوْتِ الثَّوْرِ وَ الْحِمَارِ وَ الْبَعِيرِ وَ النَّبِيذِ وَ الْمُسْكِرِ وَ انْصِبَابِ الْخَمْرِ".[25]

در بیش‌تر این موارد ذکر شده، کل آب چاه نزح می‌شود.

عنوان باب بعدی "بَابُ مَا يُنْزَحُ مِنَ الْبِئْرِ لِبَوْلِ الصَّبِيِّ وَ الرَّجُلِ وَ غَيْرِهِمَا"[26] است.

برای بول صبی هفت دلو از آب چاه نزح می‌شود. روایت دیگر، نزح یک دلو را کافی می‌داند. در روایت دیگری هم نزح کل لازم دانسته شده. این تغییر، قرینه استحباب بوده و ممکن نیست، نزح این مقدار، واجب باشد. قدما حالت اخباری‌گری داشته‌اند و در مفاد روایات دقت نمی‌کردند و الا قرائن استحباب در این روایات واضحند.

باب بعد "بَابُ مَا يُنْزَحُ مِنَ الْبِئْرِ لِلسِّنَّوْرِ وَ الْكَلْبِ وَ الْخِنْزِيرِ وَ مَا أَشْبَهَهَا"[27] است.

اینها در آب افتاده و مرده‌اند؛ نه این‌که زنده در آب افتاده و سبب نجاست آن شده‌باشند. در روایاتی هفت دلو آمده و در روایت دیگر، نزح دلاء لازم دانسته شده. برای سنور در روایات 20، 30 و 40 دلو هم ذکر شده است. همان‌طور که گفتیم این اختلاف قرینه استحباب است.

حتی در مورد خنزیر در صورتی نزح دلو لازم است که در آب چاه بمیرد‌. اما اگر زنده از آب بیرون آید، آب، معتصم و پاک است.

بعد از این ابواب شیخ حر عاملی باب "بَابُ مَا يُنْزَحُ لِلدَّجَاجَةِ وَ الْحَمَامَةِ وَ الطَّيْرِ وَ الشَّاةِ وَ نَحْوِهَا"[28] را آورده است.

باز هم نزح در مورد این موجودات در صورتی است که در آب چاه بمیرند. در بعضی از روایات هفت دلو، در بعضی از روایات، نزح دلاء، در بعضی از روایات دو یا سه دلو و در بعضی دیگر، پنج دلو آمده است. بهترین دلیل بر استحباب، اختلاف روایات در مقدار منزوحات است.

باب بیستم "بَابُ مَا يُنْزَحُ لِلْعَذِرَةِ الْيَابِسَةِ وَ الرَّطْبَةِ وَ خُرْءِ الْكِلَابِ وَ مَا لَا نَصَّ فِيهِ".[29] و باب بیست و یکم "بَابُ مَا يُنْزَحُ مِنَ الْبِئْرِ لِمَوْتِ الْإِنْسَانِ وَ لِلدَّمِ الْقَلِيلِ وَ الْكَثِيرِ"[30] است.

در این‌جا هم روایات، مختلفند، بعضی 30 دلو، بعضی برای موت انسان، نزح کل و بعضی 70 دلو را آورده اند. برای موت عصفور هم یک دلو را گفته‌اند.

آخرین باب هم می فرماید: "بَابُ مَا يُنْزَحُ لِوُقُوعِ الْمَيْتَةِ وَ اغْتِسَالِ الْجُنُبِ".[31]

در این باب در یک جا فرموده: برای افتادن میته، 20 دلو، نزح می‌شود. حالا مشخص نیست که مرداد، میته کدام حیوان است. روایات نزح برای وقوع گربه نیز میان 20، 30 و 40 دلو مرد هستند. همچنین برای گنجشک یا کبوتر مرده‌ای، دو یا سه دلو کافی‌ست. بنابراین حکم میته حیوانات مختلف با هم متفاوت بوده و عدم تعیین نوع آن، دلیل بر استحباب است.

نتیجه آن‌چه بیان شد این است که روایات طهارت صحیحند. دسته دیگر روایات(باب اول) هم بر استحباب نزح، قرینه داشتند.

اختلاف زیاد در تعداد نزح در ابواب دیگری که مقدراتی را بیان کرده‌اند هم قرینه بر استحباب نزح است؛ زیرا با این همه اختلاف، ممکن نیست نزح واجب باشد.