درس خارج فقه استاد موسوی جزایری

موضوع: چند مساله/مطهرات/احکام آبها/کتاب الطهارة؛

حکم تطهیر متنجس به غیر بول

مسأله ما تنجس بغیر البول یکفی فی تطهیره الغسل مرة واحدة بعد زوال عین النجاسة. و لو زال عین النجاسة عنه بالغسل الاول کفی فی طهارته و لکن یعتبر فیها العصر بخروج الغسالة من جوفه اذا کان مما یرسب فیها الماء.

بین نجاست به بول و سایر نجاسات، تفاوت وجود دارد. چیزها هم باهم فرق می کنند؛ اگر چیز نجس شده ظرف باشد با بقیه چیزها فرق دارد. اما اگر چیزی مثل پارچه و قالی است که نجاست در آن فرو می رود، بازهم آب کشی اش با بقیه تفاوت دارد.

اما قاعده کلیه ما این است که چيزی که نجس شد، باید عین نجاست از آن برطرف شود و بعد از آن اگر یک بار هم آب بر آن جاری شود، کفایت می کند. اگر این غسله هم طولانی باشد و با شستن اول عین نجاست برطرف شود و بعد در ادامه شستن، آب، جاری شود، کفایت می کند و لازم نیست دوبار آب کشی شود.

تخصیصات قاعده کلی در غَسل

اما این قاعده کلی که بر سبیل عموم عام ثابت است، تخصیصاتی بر آن وارد شده است. مثلا اگر ظروف را می خواهیم با آب قلیل آب کشی کنیم، سه بار شستن لازم است. دلیلش هم موثقه عمار ساباطی از قول امام صادق(ع) است. استثنای دیگر این است که چیزی که با بول نجس شده، با آب قلیل باید دوبار آب کشی شود. اما با آب کر و جاری، یک مرتبه هم کافی است.

استثنای دیگر چیزی مثل فرش است که نجاست در آن نفوذ می کند؛ در این مورد هم یک مرتبه آب کشی کافی است؛ ولی باید فشرده شود تا آبی که در آن فرو رفته به طور متعارف بیرون بیاید؛ البته همه آب بیرون نمی آید ولی مقدار عمده اش بیرون می آید.

استثناء دیگر چیزی است که با خنزیر نجس شده است؛ مثلا ظرفی که خنزیر از آن مایعی را خورده است، هفت مرتبه باید آب کشی شود. یا اگر ظرفی با خمر نجس شده است، حتی در آب کر و جاری باید سه بار شسته شود.

اینها تخصیصات هستند ولی قاعده عامه ما طبق صحیحه محمد بن مسلم و روایات دیگر، یکبار شستن است.

ما یکی یکی اینها شرح می دهیم و همه اینها دلیلی از کتاب و سنت خاتم الانبیاء محمد مصطفی(ص) و اوصیاء طاهرینش(ع) دارند.

نحوه تطهیر حصیر نجس

مساله الحصیر النجس اذا ادخل فی الکر او الجاری یطهر و لو کان منسوجا بالخیوط.

گفتیم که چیزهایی مثل دستمال و پیراهن و فرش که آب در آنها نفوذ می کنند، باید فشرده شوند؛ حالا دراینجا شبهه ای پیدا می شود و آن این است که اگر شخصی کفشی از چرم بگیرد که مقداری در آن خیاطی شده است؛ آیا برای طهارت، باید این نخی که در آن است، فشرده شود؟ چون این نخ از چیزهایی است که آب در آن نفوذ می کند و مثل چرم نیست. جواب این است که این عرفی است و در اینجا فشردن متعارف لازم نیست و اگر احتیاطا دستی بر آن بکشد، احتياط بیشتر و کافی است؛ چون مقدار رسوبش کم است.

نحوه تطهیر گندم، برنج و صابون

مساله158. ان تنجس ظاهر الحنطة او الارز (برنج) او الصابون یطهر بالغمس فی الکر او الجاری. اما لو تنجس باطنه فلا یطهر بذلک.

اگر ظاهر صابون یا برنج یا گندم نجس شده است و به باطنشان رسوب نکرده است، همین که در آب کر و جاری بگذاریم و در آوریم، پاک می شوند. حتی با آب قلیل هم پاک می شوند؛ چون فقط ظاهرشان نجس شده است. اما اگر که نجاست در باطن این چیزها رفته و مثلا با آب نجس خیس خورده اند، باید بگذاریم که خوب خشک شوند؛ وقتی خشک شدند، آب را بهتر جذب می کنند؛ بعد آنها را در آب حوض یا رودخانه یا آب کر پاکی می گذاریم تا یک یا دو روز خیس بخورند؛ وقتی خیس خوردند، آب در باطنشان می رود و باطنشان هم پاک می شود.

البته صابون خالی از احتياط نیست؛ برای اینکه وقتی آب در باطن صابون می رود، مضاف می شود و اين به خاطر حالت لزوجت صابون است؛ آب وقتی وارد صابون می شود، این حالت را پیدا می کند. آب به وصف اطلاق باید به باطن صابون برسد. بنابراین اگر لایه اولیه صابون است که می توانیم با شستن، آن لایه را برطرف و پاک کنیم، پاک می شود. اما اگر نجاست تا اعماق صابون رفته است، پاک کردنش مقداری مشکل است و هر وقت دستمان را با آن صابون شستیم، باید زیر شیر آب، تطهیر کنیم.

حکم شک در رسیدن آب نجس به باطن صابون

مساله ان شک فی وصول الماء النجس الی باطن الصابون، فهو طاهر.

اگر می دانیم که نجاست به ظاهر صابون رسیده است، ولی يقين نداریم که این نجاست به باطنش رسیده است، همین که شک داشتیم، اصالة الطهارة را جاری می کنیم.

قال الصادق(ع): کل شیء لک طاهر حتی تعلم انه نجس.[1]

تا علم پیدا نکردیم، اصالة الطهارة یا استصحاب الطهارة نسبت به باطن جاری می شود.

حکم تطهیر ظاهر برنج، گوشت و مانند آنها

مسأله ان تنجس ظاهر الاُرز و اللحم و ما شابهها فلو وضع فی اناء و صبت عليه الماء الی ان احاط بها ثم افرغ ثلاث مرات، طهر بذلک و طهر الاناء و لکن الثوب لو وضع فی الاناء وجب عصره بعد کل غسلة.

این مساله درست نیست؛ اگر ظاهر برنج یا گندم یا عدس نجس‌ شود و آب قلیل را روی آنها بریزیم، پاک می شوند و ظرفشان هم بالتبع پاک می شود. یک بار هم کافی است و سه بار لزومی ندارد.

مگر اینکه با بول نجس شده باشند که گفتیم اگر چیزی با بول نجس شده باشد، با آب قلیل دو مرتبه آب کشی لازم است. پس بين نجاست بوليه و سایر نجاسات، فرق است. یعنی مثلا اگر با غیر بول مثل خون یا میته نجس شده است، یک مرتبه آب کشی کافی است.

اما اگر با بول نجس شده، ولی با آب کر و جاری آب کشی شود، بازهم یک مرتبه کافی است.