موضوع: قواعد فقهیه/ قاعده میسور/

قاعده میسور یک قاعده ای کلیدی است و در عبادات خیلی کاربرد دارد مثلا اگر نماز شب را توانست ایستاده بخواند و اگر نتوانست نشسته بخواند و اگر توانست با ذکر سبوح قدوس دو ساعت قبل از اذان صبح مشغول نماز شب شود هر مقدار که می تواند نماز شب را بخواند حتی اکر با یک رکعت نماز شب و خود را در ردیف شب زنده داران قرار دهد.

اگر نتوانست شرط یا جزئی از یک عبادت را نتوانست انجام دهد و یا مانعی را مرتکب شد آوردن باقی مانده آیا وجوب دارد یا وجوب ندارد؟ مثلا اگر سوره –که جزئ نماز است- در نماز برای نماز گزار متعذر باشد آیا بر او واجب است اجزاء باقی مانده را بیاوند؟

مثال دیگر اگر قادر بر ستر در نماز نشود، فرضا برای نماز ساتر نداشته باشد- گرچه مثال بسیار نادری است- یعنی نتوانسیت قُبُل و دُبُر را نتوانست ستر کند. مثال سوم اگر رو به قبله بودن(شرط نماز) مسیور نباشد آیا استقبال ساقط می شود و باید دیگر واجبات نماز را اتیان کند؟ به عبارت دیگر اگر نتواند شرط استقبلا را تحصیل کند آیا واجب است دیگر اجزاء نماز را بجا بیاورد؟ مثال چهارم، اگر لباس نجس باشد- مقدار واجب برای ستر- آیا واجب است با همان لباس نجس نماز بخواند؟ مثال پنجم، اگر تنها ساتر او چرمی است که از گوشت خوک مثلا باشد آیا نماز ساقط می شود یا با همان اجزاء ما لا یوکل از ساتر نماز را بخواند.

در این حالت هایی که شرط یا جزئی از عبادت را نتواند بجا بیاورد سه صورت دارد

صورت اول- دلیل خاص بر ترک کل داشته باشد.

صورت دوم- دلیل خاص داشته باشد باید بقیه را ایتان کند مانند تعذر سوره( محقق خویی سوره احتیاط واجب واجب می داند آیت الله هاشمی شاهرودی نیز این نظر را دارد) اگر متعذر شد تکلیف اتیان بقیه را دارد

صورت سوم- دلیلی بر وجوب اتیان باقی یا وجوب ترک باقی نداشته باشد، در این صورت مقتضای اطلاق چیست؟ و اگر دست از اطلاق کوتاه نوبت به قاعده میسور می شود. مثتضای اطلاق سقوط تکلیف است، و دیگر تکلیف واجب نیست چون اگر شرط یا جزء متعذر شد یا اگر مانع را مرتکب شود تکلیف ساقط می شود اما بنابر قاعده میسور که بر گرفته روایت مقدور است قاعده می گوید مقدور از میسور را بجا بیاورد. قاعده میسور پنج دلیل دارد یک دلیل که روایات الباب است هیچ کدام سند ندارد یک روایت که مفصل است فقط در کتاب های عامه است و دو روایت دیگر در کتاب عوالی الئلالی العزیزیه فی الاحادیث الدینیه(ج4 ص58) و هر دو هم مرسل هستند.

قال النبی( صل الله علیه و آله و سلم): لایترک المیسور بالمعسور؛ میسور با معسور ترک نمی شود. نهی از ترک میسور شده است. روایت دیگر «ما لایدرک کله لایترک کله» اگر کل را نمی توان انجام بدهد همه آن را ترک نکند.

این دو روایت از جهت سند مرسل هستند.

روایت سوم

این روایت نزد عامه دارای اهمیت است. در صحیح مسلم ج2 ص975 ،« کتاب الحج باب 73 باب فرض الحج مرة فی العمر،»: عن ابی هریره قال خطبنا رسول الله فقال ایها الناس قد فرض الله علیکم الحج فحجوا فقال رجل ا کل عام یا رسول الله فسکت حتی قالها ثلاثا فقال رسول الله لو قلت نعم لوجبت و لما استطعتم، ثم قال ذرونی ما ترکتکم فانما هلک من کان قبلکم بکثرة سئوالهم و اختلافهم علی انبیائهم فاذا امرتکم بشئ فاتوا منه ما استطعتم واذا نهیتکم عن شئ فدعوه.

محل شاهد این بخش « فاذا امرتکم بشئ فاتوا منه ما استطعتم واذا نهیتکم عن شئ فدعوه» از روایت است

دو بحث در روایت است یکی «مِن» در روایت برای تبعیض، تعدیه یا بیانیه است؟ بحث دوم تبعیض گاه اجزائی و گاه فرادی است؛ اگر تبعیض اجزائی باشد بکار می آید ولی تبعیض افرادی بکار نمی آید.