موضوع: خارج قواعد فقهیه/ قاعده میسور/

خلاصه جلسه گذشته

موضوع قاعده به ترتیبی که گفته شد، اگر واجبی دارای شرایط و اجزاء باشد یا انجام واجبی رفع مانع می خواهد. اگر بر جزئی یا شرطی قدرت پیدا نکرد مثلا مجبور شود در ثوب نجس نماز بخواند آیا اگر جزء با شرط متعذر شد اتیان باقی افراد لازم است؟

قاعده میسور می گوید آوردن باقی افراد لازم است مانند حج که جزاء فراوان دارد اگر از رمی جمرات عاجز شود ولی دیگر واجبات را می تواند اتیان کند آیا اتیان تکلیف ساقط می شود یا نمی شود مانند نماز طواف خلف مقام برای متعذر باشد آیا تکلیف حج ساقط می شود؟

پنج دلیل بر قاعده میسور اقامه شده است که عمده دلیل روایات است، همه آنها از منابع اهل سنت است. یک روایت از منابع امامیه که امام علیه السلام از باب قاعده میسور حکم کرده باقی اجزاء را اتیان کند. یکی از روایات روایت حج بود از صحیح مسلم نقل شد

ابو هریره می گوید: خطبَنا رسولُ اللهِ صلَّى اللهُ عليهِ وسلَّمَ ، فقال : أيها الناسُ . . قد فُرِضَ عليكم الحجُّ فحُجُّوا ، فقال رجلٌ : أكُلَّ عامٍ يا رسولَ اللهِ؟ فسكتَ حتى قالها ثلاثًا . فقال رسولُ اللهِ صلَّى اللهُ عليهِ وسلَّمَ : لو قلتُ : نعَم ، لوجبَتْ ولما استطعتُم ، ثم قال : ذَروني ما تركتُكم ، فإنما هلك من كان قبلَكم بكثرةِ سؤالِهم واختلافِهم على أنبيائِهم ، فإذا أمرْتُكم بشيءٍ فأْتُوا منه ما استطعتُم ، وإذا نهيتُكم عن شيءٍ فدَعُوه

محل شاهد: فإذا أمرْتُكم بشيءٍ فأْتُوا منه ما استطعتُم ، وإذا نهيتُكم عن شيءٍ فدَعُوه

روایت دیگر: المیسور لا یسقط بالمعسور

روایت سوم: ما لایدرک کله لا یترک کله

شیخ انصاری در رسائل می گوید: و ضعف اسنادها مجبور باشتهار التسمک بها بین الاصحاب فی ابواب العبادات کما لایخفی علی المتتبع. ضعف سند این روایات با عمل اصحبا جبران شده است.

بین مشهور فقها که محقق خویی با آن مخالف است این است اگر به روایت ضعیف علما عمل کردند عمل اصحاب ضعف آن را جبران می کند مانند قاعده میسور و قاعده ضمان« علی الید ما اخذت حتی تودی» ید انسان است بر عهده انسان است هر آنچه را گرفته تا پس بدهد. علما بر اساس این روایت ضعیف قاعده علی الید را تاسیس کرده ند (در مقابل قاعده ید که اماره ملکیت است) و قاعده سلطنت« الناس مسلطون علی اموالهم» علی انفسهم ندارد این روایت نیز از جهت سند ضعیف است مبنای مشهور عمل اصحاب جبران ضعف سند را می کند که محقق خویی با آن مخالفت می کند.

مبنای دیگر مشهور می گویند اگر روایت صحیح السند باشد و علما از آن اعراض کرده باشند صحت آن هرچقدر بالا باشد با اعراض وهن آن بیشتر می شود مانند روایتی که در باب رجم از زراره نقل شده زراره نقل می کند آیه ای در باب رجم در قرآن بوده که از آن حذف شده است « و اللذان قضیا الشهوة فارجموهما البتة نکالاً من الله» آنها که بهره وری جنسی دارند مرد و زدن شوهردار را رجم کند سند این روایت صحیح است ولی علما از آم اعراض کرده اند چون گویای تحریف الکتاب است و علمای شیعه قائل به تحریف الکتاب نیست. امام راحل می گوید قطعا قرآن تحریف نشده است چون امامان علیهم السلام بخاطر اینکه مخالفت با یک حکم خداوند شد اعتراض کردند که آن حکم حرمت متعه است. اعراض اصحاب به معنی کاذب بودن زراره نیست بلکه به نام او جعل کرده اند مانند مغیره بن سعد که مورد لعن اهل بیت شده « لعن الله مغیرة بن سعد فانه دس فی کتب ابی».