موضوع: خارج قواعد فقهیه/ قاعده حرمت اهانت به مقداسات دینی/

استفتاء از مراجع تقلید

عکس هایی منسوب به ائمه معصومین چاپ و منتشر می شود آیا نصب آنها در حسینه ها و هیئت های عزادری چگونه می شود؟

پاسخ: مقام معظم رهبری: این کار فی نفسه از نظر شرعی اشکال ندارد به شرط اینکه مشتمل بر اموری که از عرف اهانت و بی احترامی محسوب می شود نبوده و با شان این بزرگواران منافات نداشته باشد.

در این پاسخ رهبری حرمت هتک حرمت به امامان را مسلم گرفته اند حتی اگر از طریق تصاویر مجعول انها اشکال دارد

پاسخ آیت الله صافی گلپایگانی: به طور کلی ترک نصب آنها مناستر با شئون بزرگواران است.

پاسخ آیت الله بجهت: خالی از اشکال نیست

پاسخ آیت الله مکارم شیرازی: این عکس ها اصالت ندارد ولی چون منتسب به آن حضرات است نباید مورد بی احترامی قرار گیرد.

پاسخ آیت الله سیستانی: اگر مشتمل بر هتک نباشد اشکال ندارد

پاسخ آیت الله تبریزی: اگر مقصود این است که تذکر و یادآوری آن بزرگواران باشد مانعی ندارد ولی اگر معتقد باشد که این عکس های واقعی ائمه است این عقیده صحیح نیست و خطا است.

ادله و مدرک قاعده حرمت اهانت مقدسات

دلیل اول- اجماع قطعی، این اجماع در بحث حرمت تنجیس مسجد مطرح شده است. محقق خویی در شرح مساله « مساله 2- تجب ازالة النجاسة عن المساجد داخلها وسقفها و سطحها» می گوید «حیث ان المساجد بیوت الله المعدة لعبادته فلاتجتمع مع النجاسة لمکان اهمیتها و عظمتعها و للاجماع قطعی المنعقد فی المساله»[1] تعبیر به اجماع قطعی شده است در این مساله مرحوم خویی تنها نیست بلکه بزرگان دیگر در ادعای اجماع قطعی همراه محقق خویی هستند. منای اجماع همه مقدسات است که یکی از آنها مسجد است. خواهیم گفت که قران تصریح به منساک حج دارد« و من یعظم حرمات الله فهو خیر له» و در آیه دیگر می فرماید« ذالک و من یعظم شعائر الله فانها من تقوی القلوب»؛ پس وقتی آیه شریفه تعبیر به «خیر له» و تقوی قلب است پس تحقیرو توهین شعائر الهی بی تقویایی و شر است. در این آیه برای حج خصوصیتی ندارد و از این جهت محترم است چون نشانه ذات مقدس ربوبی است و به عنوان یک نمونه است هتک مومن زنده و مرده نیز حرام است مثلا جایز نیست قبر مومن را بشکافتند یکی از ادله حرمت نبش قبر مومن بی احترامی به او است. مرحوم بجنوری می گوید:

و خلاصة الكلام: أنّه لا يمكن إنكار وجود الإجماع و الاتّفاق على عدم جواز هتك ما هو من المحترمات في الدين، بل ربما عدّ بعضهم هذا من ضروريات الدين، و الفقيه المتتبّع يجد هذا الاتّفاق في موارد كثيرة من صغريات هذه القاعدة من غير نكير من أحد، نعم اختلفوا في وجوب تعظيم هذه الأمور، و سنذكره إن شاء اللّه تعالى.[2]

مرحوم بجنوردی به نکته ای اشاره می کند در اینجا دو موضوع داریم موضوع اول حرمت توهین است که مورد اتفاق است و مورد دوم وجوب تعظیم آیا تعظیم مثلا واجب است عکس حضرت ابوالفضل را ببوسد می گوید تعظیم واجب نیست. وجه طرح اینکه بدین خاطر بحث نظام مقدس اسلامی است به این بیان آیا تضعیف نظام اسلامی حرام است و آیا تقویت نظام اسلامی واجب است؟ تقریبا در حرمت تضعیف نظام همه مراجع صاحب نظر اتفاق دارند ولی در وجوب تقویت نظام برخی شک دارند به این مبنی که نظام اسلامی مقدسات را زنده کرده است لذا نظام اسلامی از مقدسات است. بنابراین محقق خویی و مرحوم بجنوردی اهانت به مقدسات را حرام می دانند گرچه در برخی از مصادیق اشکال وارد بشود. مثلا مسجد کوچکی در محله ای ساخته شده و نمی دانیم به قصد مسجدیت یا به قصد مصلی ساخته شده است شک داشته باشد آیا این مسجد از مقدسات است یا از مقدسات نیست یا کتابی نمی داند اصالت دارد یا اصالت ندارد مانند کتاب روضه الشهداء، مرحوم بجنوردی از مقدسات می داند و یا کتابی که دروغ در آن زیاد است بگونه ای که نمی توان آن را مقدس دانست از فروع اصل حرمت اهانت به مقدسات است.

دلیل دوم- ارتکاز عقلاء

برای مومنین بدیهی گرفته شده که اهانت به مقدسات حرام است. جدای از مساله فقهی مثلا اگر شخصی با کفش وارد حرم معصوم شود حتی کودکان نسبت به این رفتار واکنش می دهند این یعنی نزذ عقلا و متشرعه اهانت است تنقیح العروه: «و کیف کان ان تحریم المساجد و وجوب ازاله النجاسة عنها حکمان قطعیان و امران ارتکازیان فی اذهان المتشرعه». محروم بجنوردی می گوید

ارتكاز ذهن المتشرّعة‌ قاطبة- حتّى النساء و الصبيان- على عدم جواز هتك حرمة هذه الأمور و إهانتها و استحقارها، و يعترضون على من يهينها و يستحقرها و ينكرونها أشدّ الإنكار، و إن كان بعضهم يفرّطون في هذا الأمر، و لا شكّ في أنّه لو شرب أحد سيكارة أو شطبا(چپق) في حرم أحد أولاد الأئمّة عليهم السّلام ينكرون عليه أشدّ الإنكار، أو يدخل في حرمهم لابسا حذائه يصيحون عليه، و أمثال ذلك.[3]

دلیل سوم- حکم عقل

عقل معتقد را با احترام به آنها گره زده می داند لذا مراجع تقلید اهانت به مقدسات دیگران جایز نیست به دلیل

﴿وَ لاَ تَسُبُّوا الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَيَسُبُّوا اللَّهَ عَدْواً بِغَيْرِ عِلْمٍ﴾[4]

این سه دلیل چه بسا در یک دلیل جمع شوند باید محترمات را تکریم کرد.