موضوع: خارج قواعد فقهیه/ قاعده حرمت اهانت به مقداسات دینی/

دو نکته قابل توجه

نکته اول- حرمت اهانت و عدم و جوب تعظیم

دلیل بر حرمت اهانت اقامه شد ولی وجوب تعظیم محل کلام و بحث است مراد از وجوب تعظیم اینکه مثلا واجب است به زیارت امام رضا رفت. از ادلهء وجوب تعظیم مانند زیارت امام حسین که عموم روایات آن در کتاب کامل الزیارات است یکی از روایت ها می گوید کسی که زیارت امام حسین را ترک کند یکی از فرائض الهی را ترک کرده است ولی بما هو هو این ادله، وجوب را ثابت نمی کند مگر برای ضرورت مثلا کسی به کعبه نرود باعث شود خانه خداوند از زائر خالی شود حاکم شرع عده ای را تکلیف به زیارت کعبه می کند تا خانه خداوند از زائر خالی نشود. در رابطه با زیارت امام حسین ع نیز چنین است یعنی اگر حاکم ببیند در شرایطی که باید زائر زیاد شود بر مردم تکلیف کند به زیارت امام حسین بروند مثلا- مثال فرضی- اگر زیارت اربعین سبب عزت دین شود حاکم می تواند آن را واجب کند که این موارد در حالت ضرورت است.

دلیل قرآنی حرمت اهانت

به دو آیه حرمت اهانت به محترمات دین استدلال شده است

آیه دوم:

ذلِكَ وَ مَنْ يُعَظِّمْ حُرُمَاتِ اللَّهِ فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ عِنْدَ رَبِّهِ وَ أُحِلَّتْ لَكُمُ الْأَنْعَامُ إِلاَّ مَا يُتْلَى عَلَيْكُمْ فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثَانِ وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ ﴿30﴾[1]

«ذالک» درآیه شریفه احکام حج و مناسک حج را می گوید. بعد از آن کبری را بیان می کند« مَنْ يُعَظِّمْ حُرُمَاتِ اللَّهِ فَهُوَ خَيْرٌ»

آیه دوم:

ذلِكَ وَ مَنْ يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ ﴿32﴾[2]

کسی که شعائر الهی را بزرگ بداند نشانه تقوی قلب است. استدلال شده که در مقابل « و من یعظم» و من یهن و اهانت است یعنی کسی اهانت به شعائر الهی داشته باشد تقوای قلب ندارد. بنابراین محترمات الهی را باید بزرگ شمرد.

یلاحظ علیه

اگر دلیل تنها این دو آیه بود از آن استفاده حرمت را نمی شد، به این بیان« و من یعظم حرمات الله» تشویق به مناسک حج است. در خصوص این آیات نمی توان حرمت اهانت را استفاده نمی شود و فقط تشویق استفاده می شود به خصوص از آیه 32 که تعظیم شعائر الله را می گوید، نمی توان حرمت اهانت را استفاده کرد، شعائر جمع شعیره به معنای علامت است. تقوی عملی واجب است ولی تقوی قلب واجب نیست.

آیات زیر اشاره می کند که مناسک حج شعائر الله هستند

﴿وَ الْبُدْنَ جَعَلْنَاهَا لَكُمْ مِنْ شَعَائِرِ﴾[3] و

﴿إِنَّ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ﴾[4]

روایات دال بر حرمت اهانت

روایت حرمت اهانت به مومن که یکی از مقدسات مومن است در برخی روایات حرمت مومن اعظم از کعبه نقل شده است.

وسائل الشیعه ج12ص 265

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْقَمَّاطِ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ لَمَّا أُسْرِيَ بِالنَّبِيِّ ص قَالَ يَا رَبِّ مَا حَالُ الْمُؤْمِنِ عِنْدَكَ قَالَ يَا مُحَمَّدُ مَنْ أَهَانَ لِي وَلِيّاً فَقَدْ بَارَزَنِي بِالْمُحَارَبَةِ وَ أَنَا أَسْرَعُ شَيْ‌ءٍ إِلَى نُصْرَةِ أَوْلِيَائِي الْحَدِيثَ[5]

سند روایت

در عده یک نفر ثقه قابل اعتماد وجود دارد. احمد بن محمد بن خالد برقی است. اسماعیل بن مهران، کوفی و ثقه است. ابی سعید القماط، خالد بن سعید است کوفی و ثقه است. ابان بن تغلب از اصحاب امام باقر و امام صادق علیهما السلام است؛ سی هزار روایت از امام باقر و از امام صادق پانرده هزار روایت نقل کرده است امام صادق به او فرمود یا ابان اجلس فی المسجد و افت للناس فانی احب ان یری فی شیعتی مثلک؛ بعد از وفوت او امام صادق علیه السلام فرمود اما والله لقد اوج قلبی موت ابان؛ روایت صحیح است

دلالت روایت

پیامبر در شب معراج در مورد حرمت مومن سئوال می کند خداوند می فرماید هرکس اهانت به مومن کند به مبارزه با من سرعت گرفته است پس اهانت به مومن حرام است و اگر از این روایت حرمت اهانت استفاده نشود از هیچ روایت دیگری نمی توان حرمت اهانت را ثابت کرد.