موضوع: خارج قواعد فقهیه/ قاعده احسان/ مصادیق احسان

موارد تطبیقی قاعده احسان بر دو قسم اند

قسم اول- مواردی از مصادیق دفع ضرر است.

مصداق اول: مثلا می بیند آتش در لباس شخصی روشن شده برای دفع زیان راهی غیر پاره کردن لباس نمی بیند؛ بعد از دفع ضرر و پاره کردن لباس، ضامن نیست. صاحب لباس حق ندارد ضمانت لباس خود را بگیرد، چون از مصادیق قاعده احسان است و خدمتگذار را جریمه نمی کنند.

مصداق دوم: اگر سیل مخرب به سمت منزل شخصی روان شود، اگر جلوی آن را نگیرد خانه را ویران می کند برای جلوگیری از سیل، شن و ماسه در سترس نیست تا اینکه در گونی بگذارد و جلوی سیل را بگبرد ولی گونی های برنج آن خانه را مقابل سیل قرار می دهد، سیل با این کار دفع می شود؛ ضامن صاحب کیسه ها حق ندارد ضمان تلف گونی برنج را از محسن بگیرد چون راهی برای نجات خانه او غیر این کار نیست پس ضامن نیست، دلیل آن قاعده احسان است خدمتگذار در هیچ جا جریمه نمی شود.

مصداق سوم: شخصی برای درمان سکته قلبی لباس او را پاره می کنند و یا خانمی برای زایمان دکتر تشخیص می دهد که عمل جراحی را انجام دهد ولی در اتاق عمل جان می دهد دکتر ضامن نیست دلیل آن قاعده احسان است

قسم دوم- از مصادیق جلب منفعت به غیر

مصداق اول: برای مصادیق قاعده احسان جلب منفعت به غیر است مانند افعالی که اولیاء شرعی- پدر، جد، و حاکم- انجام می دهد مثلا پول بچه را در بورس برای کار و سود دهی می گذارد لکن ضرر می کند در این صورت ضامن نیستند؛ چون مسحن است « و ما علی المحسنین من سبیل»

مصداق دوم: مردم مرجع تلقید را امین خود می دانند؛ اضافه بر سهم امام، مبلغی را برای انجام عبادات استیجاری به نرجع تقلید می دهند، مرجع تقلید پول را به شخصی می دهد اما عبادت استیجاری را انجام ندهد مرجع نقلید محسن است و بعد از تحقیق و اثبات وثاقت به آن شخص پول را برای انجام عبادت استیجاری داده است

مصداق سوم: جد یا پدر ماشین مولیّ علیه را به کسی اجاره دهد در اثر تصادف ماشین از بین برود ضامن نیست چون برای پول در آوردن در مصلحت اجاره داده است لذا ضامن نیست.