موضوع: قواعد فقهیه/ قاعده عدم ضمان امین/ قاعده عدم ضمان امین/ شرط ضمان در مسئتمن حتی بدون تعدی و تفریط

شرط ضمان در مسئتمن حتی بدون تعدی و تفریط

امین با تعدی و تفریط امین ضامن است و در این بحثی نیست ولی در صورت عدم تعدی و تفریط آیا عاریه دهنده می تواند شرط ضمان برای مسئتمن کند؟ دو قول دارد ( در باب امین نمی توان شرط ضمان کردن و اختلاف در مستئمن است)

مشهور فقهاء می گویند چنین شرطی درست نیست. شیخ طوسی قائل به بطلان چنین شرطی هستند. قول دیگر برای سید مرتضی و محقق اردبیلی و صاحب ریاض است و سید یزدی در عروه اقوی صحت چنین شرطی است. با نقد قول به عدم جواز شرط قول دیگر ثابت می شود

مسألة 2 [بطلان الشرط في ضمان الوديعة] إذا شرط في الوديعة أن تكون مضمونة، كان الشرط باطلا، و لا تكون مضمونة بالشرط. و به قال جميع الفقهاء( حنفی و مالکی و شافعی و حنبلی) الا عبید الله بن الحسن العنبری فانه قال تکون مضمونة دلیلنا اجماع الفرقة بل اجماع الامة لان خلاف العنبری قد انقرض و روی عمرو بن شعیب عن ابیه عن جده ان النبی صلی الله علیه و اله قال لیس علی المستودع ضمان و لم یفصل[1] ( مثلا در صورتی که شرط نکرده باشد)

این درباره امین است اما درباره مستئمن و مستاجر و کسی که عاریه می گیرد و عامل مضاربه- خصوصا درباره بانک ها ه با عقد مضاریه معامله می کند یعنی بانک در سود درصد معین می کند درحالی که در سود و زیان شریک باشد و نباید درصد معین کند- در مستئمن می گویند در بانک که عامل است در سود و شریک و زیان شریک است ولی زیان را بانک برعهده می گیرد صحیح است. به عبارت دیگر در سود و زیان شریک اند اما در صورت زیان آن را به عهده می گیرد.

منبی عدم جواز چیست؟

منبی در باب شروط « المومنون عند شروطهم» ایمان با پایبدی به شرط گره خورده است مگر مانعی باشد؛ مومن می تواند پایبند به شرط خود نباشد مانند اینکه شرظ مخالف با مقتضای عقد باشد مانند شرط بیع بلا ثمن، اجاره منزل به شرط اجاره ندادن در حالی که اجاره بدون مال الاجاره نیست بلکه این مورد هبه است.

قائلین به بطلان چهار اشکال را مطرح کرده اند.

یک. تضمین مخالف اطلاقات است.

دو. تضمین مخالف مقضتای عقد است مانند بیع بلا ثمن و اجاره بدون مال الاجاره

سه. شرط تضمین مانند شرط نتیجه است؛ بدون اسباب مشروع نیست مثلا شرط کند خانه را می فروشد به این شرط که دختر او همسرش بشود این شرط باطل است چون نکاح نیاز به سبب و عقد دارد

چهار. المومنون عند شروطهم مشرع نیست.