موضوع:کتاب النکاح / ادامه مسئله 8 /

بحث در مسئله هشتم از مسائل نفقات در كميّت و كيفيّت و جنس نفقه بود و بيان شد كه مصارف و هزينه هاى انسان سه گونه است:

1 ـ ضروريّات: (مانند لباس و طعام و مسكن در حدّ نياز).

2 ـ رفاهيّات: امورى كه اگر نباشد انسان به زحمت مى افتد مثل وسائل نقليّه و يا ابزار و وسايلى كه در منزل كارها را آسان مى كند كه اگر نباشد زحمت دارد حتّى مراكز تفريحى و ورزشى نيز از اين قبيل است.

3 ـ تجمّلات: مثل تزيينات داخل منزل و باغچه ها و گلهاى زينتى ماشينهاى گران قيمت كه نه جزء ضروريات است و نه رفاهيّات است.

ضروريّات به يقين داخل در عنوان نفقه است، رفاهيات هم در حدّ معقول ولى تجمّلات داخل در عنوان نفقه نيست.

طعام از نفقه در جلسه قبل مورد بررسى قرار گرفت و امّا تنباكو كه مرحوم امام آن را از نفقه دانسته است مربوط به زمانى است كه ضرر آن روشن نبوده ولى امروزه سيگار عامل اصلى حدود يك صد و بيست بيمارى شمرده شده است. اگر به طبيب قلب مراجعه شود اوّلين سؤال او از سيگار و اوّلين دستور او ترك سيگار است، پس شكّى در حرمت آن نيست.

كسوة (لباس):

در مورد لباس مرحوم امام در تحرير الوسيله مى فرمايد در ميزان و جنس آن بايد عادت اهل بلد را در نظر گرفت و فصول سال، شئون زن، سنّ و سال، زمان و مكان را نبايد فراموش كرد چون با توجّه به اينها لباسها متفاوت است و نفقه هم حقيقت شرعيّه ندارد، پس بايد هزينه لباس را در حدّ متعارف بدهد. عبارت مرحوم امام(رحمه الله) در اينجا مانند عبارت مرحوم صاحب جواهر است، ولى صاحب جواهر مطلبى اضافه مى كند و آن اين كه آنچه كه در روايت شهاب بن عبدربّه آمده كه چهار لباس بدهد يك امر تعبدّى نيست بلكه بيان مصداق است.

نكته: اگر زن از زنانى است كه به حسب خانواده و يا به حسب سنّ و سالش ايجاب مى كند كه لباس تجمّل هم داشته باشد در اين صورت واجب است كه زوج در حدّ متعارف آن را تهيّه كند و از نفقه محسوب مى شود.

عبارت مرحوم امام(رحمه الله) در تحرير چنين بود:

بل لو كانت من ذوات التجمّل وجب لها زيادة على ثياب البدن ثيابٌ على حسب امثالها.

ظاهر ذوات تجمّلى كه در عبارت تحرير آمده اين است كه زنان دو دسته اند يك دسته صاحب تجمّل و دسته ديگر بدون تجمّل.

قلنا: ذوات تجمّل و غير ذوات نيست بلكه تمام زنها به حسب اختلاف مراتب داراى لباس زينتى براى مجالس مهمانى هستند. قرآن در اين مورد تعبير جالبى دارد و مى فرمايد:

﴿أو من يُنَشّأ فى الحلية﴾[1] ; مطابق اين آيه جنس زن زندگى اش در حليه و زينت نشو و نمو مى كند، يعنى مقدارى از تجمّل جزو ذات و زندگى اوست حتّى زنان ائمّه هم زيور آلاتى داشتند، پس نه تنها لباس زينتى بلكه زيور آلات زينتى هم جزئى از زندگى آنان است و شاهد آن اين است كه طلا و يا حرير بر مردان حرام و بر زنان حلال است، بنابراين آن مقدار كه معمول است اجازه داده است.

از اينجا به بحث زيور آلات منتقل مى شويم يعنى وقتى مرد قدرت داشته باشد بر او لازم است زيور آلات تهيّه كند و نمى توان زنى را يافت كه مطلقاً زينت آلات نداشته باشد.

در اينجا دو نكته لازم به ذكر است:

1 ـ نبايد زنان مسلمين را عادت دهيم كه چشم و گوش بسته به دنبال غربى هاى بت پرست بيافتند و كارشان به جايى برسد كه اگر لباسى را يكبار در يك مجلس پوشيدند ديگر حاضر نباشند براى بار دوّم آن را بپوشند، چرا كه اسراف و تجمّل پرستى و حرام است.

قرآن زينت را براى زن امضا كرده و مى فرمايد:

﴿و لايبدين زينتهنّ إلاّ لبعولتهنّ﴾ كه اين در واقع امضاى زينت براى زن است پس زينت جزء نفقه است ولى نبايد به اسراف و مُد پرستى كشيده شود.

2 ـ من العجب با اين كه همه اين امور جزء نفقات است در آغاز ازدواج سنّت بر اين است كه غالب اينها به عنوان جهيزيّه بر دوش زن مى افتد، در حالى كه اينها جزء نفقاتى كه بايد شوهر بدهد، در صدر اسلام هم چنين نبود، به عنوان مثال حضرت على(عليه السلام) زره خود را فروخت و از يك سوّم پول آن جهيزيّه حضرت زهرا(عليها السلام) را تهيّه كرد پس در صدر اسلام بر دوش مرد بود، چگونه شد كه بر دوش زن افتاد و سنّتى عالمگير شد؟!

البتّه در بعضى مناطق مهريّه را دو بخش مى كنند، يك بخش حاضر و يك بخش غايب كه بر ذمّه زوج است; مهريّه حاضر را مى گيرند و از آن جهيزيّه تهيّه مى كنند، در آنجا نيز اين سؤال مطرح است كه اگر مهر براى زن است چرا از آن جهيزيّه تهيّه مى كنند؟

تصوّر ما اين است كه علّت و سبب مهريّه هاى سنگين است، به اين بيان كه وقتى مهريّه سبك بود زوج جهيزيّه تهيّه مى كرد ولى وقتى مهريّه سنگين شد ديگر جايى براى تحميل جهيزيّه بر زوج نيست و تهيّه وسايل منزل را بر دوش مرأه مى گذارند تا تعادل برقرار شود و به همين جهت است كه در عرف مى گويند هر چه مهريّه سنگين شد جهيزيّه هم بايد سنگين باشد.