موضوع: تفسیر/ معاد در قران/

پیرامون آیه شریفه لقد صدقکم الله وعده اذ تحسونهم باذنه حتی اذا فشلتم وتنازعتم فی الامر وعصیتم [1]

مطالبی در جلسه قبل گفته شد و امروز فهرست وار عناوین دیگری را به تدبر مینشینیم.

نکته اول : اینست که امدادهای غیبی خداوند تا زمانی هست که انسان در مسیر کار باشد و در مسیر درست به وظیفه خود عمل کند میفرماید حتی اذا فشلتم تا وقتی که در کار خود جدی بودید صدقکم الله وعده که همان امداد غیبی است و اینکه امداد غیبی اینگونه است که گاهی ممکن است فهمیده نشود مانند جنگ احد تا وقتی محافظین روی کوه بودند و به وظیفه عمل میکردند همه چیز درست بود و زمانیکه ترک وظیفه کردند همه چیز خراب شد. و گاهی اوقات هم بعدها فهمیده میشود مانند صلح حدیبیه که وقتی صلحنامه نوشته شد اکثر مسلمانان تعجب کردند و گفتند ما دست خالی برگشتیم و عمره هم انجام ندادیم و قریش ما را از مکه برگرداند دیگر انا فتحنا لک فتحا مبینا یعنی چه ؟ که بعدها مشخص شد این امداد غیبی بود یعنی دو سال بعد زمانی که مکه بدون خونریزی فتح شد .

پس امداد غیبی شامل حال انسان میشود در زمانیکه بر اساس وظیفه عمل کند. وظیفه پیامبر در صلح حدیبیه اینست که قرارداد بنویسد و اینگونه شروع میکند هذا من محمدبن عبدالله رسول الله و مشرکین گفتند ما قبول نداریم تو رسول خدا باشی در اینجا پیامبر به حضرت امیر میفرماید رسول الله را پاک کن. وظیفه در آن زمان نوع قرارداد بود و پیامبر در ادای وظیفه جدی بود نه اعصابش بهم ریخت و نه خسته شد.

نکته دوم : بحث فَشَل که مترادف با بی ارادگی و سستی است که البته بر پایه ترس شکل میگیرد و شجاعت انسان زیر سؤال میرود مثلا برای آنانکه روی کوه رمات بودند ترسیدند که غنیمت به آنان نرسد وفقر اقتصادی پیدا کنند یا مانند ترسهای دیگر .

نکته سوم : رابطه بین نزاع و درگیری با فشل حتی اذا فشلتم و تنازعتم فی الامر وقتی سست شدید باهم اختلاف پیدا کردید، بین این دو رابطه متقابل است یکی از مواردی که دور باطل نیست قران در جایی دیگر میفرماید ولا تنازعوا و تفشلوا و تذهب ریحکم [2] تنازع ، دعوا و درگیری باعث میشود که سست شده و اراده خود را از دست بدهید . در این آیه شریفه بر عکس است و نزاع توقف دارد برفشل رابطه متقابل این دو امر که واقعیت هم همین است. نهایتا فشل با نزاع فرقی دارد که فشل اتفاقی درونی است و در درون فرد اتفاق میافتد ولی نزاع غالبا در بیرون شکل میگیرد.

اگر فکر کنیم میبینیم کسی که خائف است ،سست و بی اراده میشود اعصابش بهم میریزد و زمینه این را

دارد که با کوچکترین چیز نتواند دیگران را تحمل کند ، عدم تحمل دیگران خودش نزاع است حال چه دعوا بکند یا نکند از آنطرف نزاع و دعوا نظام و قدرت اجتماعی را از بین میبرد خصوصا در بحث جنگ وقتی با یکدیگر نزاع داشته باشید قدرت شما از بین میرود تذهب ریحکم بوی توحید از شما میرود هرچه بیشتر فکر کنیم در روابط اجتماعی و خانوادگی مصادیق بیشتری پیدا میکینم که این دو واقعا با یکدیگر رابطه متقابل دارند نزاع مستلزم فشل و فشل مستلزم نزاع .

نکته چهارم : فشل و نزاع و عصیان اذافشلتم و تنازعتم فی الامر وعصیتم اینها هم خانواده هستند مخالفت کردن با پیامبر عصیتم که از فشل و تنازع نشأت گرفت. داستان سستی و نزاع پیوند میخورد به عصیان در معنای وسیع عصیان پیامبر که عصیان خداست در حدیث شریفی اباصلت نقل میکند که از امام رضا علیه السلام پرسیدم حدیثی را نقل میکنند که مومنین در قیامت در منازلشان خدا را زیارت میکنند یعنی چه؟ حضرت توضیح دادند مقام پیامبر چه مقامی است بعد فرمودند اطاعت پیامبر اطاعت خداست پس مقصود اینست که در قیامت پیامبر را میبینند. اصولا روح بندگی خدا با سستی و بیحالی و نزاع و درگیری موافق نیست. یکی از مواردی که باید حواسمان باشد اینست که بعضی ها فکر میکنند هرچه خودشان میفهمند همان حق است و درست و حرفهای دیگران را باطل میداند.

نکته پنجم : اذا فشلتم و تنازعتم یعنی چه؟ اهل تفسیر و ادب حرفهایی دارند بعضی گفته اند واو زائده است اذا فشلتم تنازعتم میشود شرط و جزا . برخی میگویند اذا فشلتم وامتحنتم اذا شرطیه است و نیاز به جزا دارد اگر بخواهیم جزا را بیاوریم یک راهش حذف واو است اذا فشلتم تنازعتم و یا اینکه قضیه برعکس باشد اذا تنازعتم فی الامر فشلتم تقدیم و تاخیر صورت گرفته است در بحث های ادبی آمده است

که به دو نوع میتوانیم شرط درست کنیم اذا تنازعتم فی الامر فشلتم و یا اذا فشلتم تنازعتم مانند آیه فلما اسلما وتله للجبین ونادیناه [3] لما شرط است جزای آن چیست؟ لما شرط است و جزا باید فنادیناه باشد واو زائده است و نادیناه جزا و یا حتی اذا جاءوها و فتحت ابوابها واو زائده است در جاهایی که واو زائده قرار میگیرد نکته اش اینست که میتوانید شرط و جزا را برعکس کنید و بگوئید اذا فتحت ابوابها جاءوها در مانحن فیه نیز همینطور است یعنی زائد بودن واو نکته دارد عطف نیست اما پیام دارد و پیامش اینست که جمله مقدم و تالی یا شرط و جزا دوطرفی هستند اذا فشلتم تنازعتم و یا اذا تنازعتم فی الامر فشلتم .

نکته ششم سیاتی ان شاالله....