موضوع: تفسیر سوره ال عمران

لقد صدقکم الله وعده اذ تحسونهم باذنه حتی اذا فشلتم و تنازعتم فی الامر و عصیتم من بعد ما اراکم ما تحبون

این نکته را در آغاز عرض میکنم که فشلتم و تنازعتم فی الامر و عصیتم از این چینش آیه شریفه استفاده میشود که فَشَل و نزاع در زندگی مقدمه برای عصیان است و از آنطرف هم عصیان مقدمه برای فشل و نزاع این ارتباط متقابلی بین واژه های معرفتی در این قسمت آیه دیده میشود از دورهایی که البته بر اساس نسبت قابل قبول است .

من بعد ما اراکم ما تحبون قبل از این قسمت آیه یعنی در لقد صدقکم الله وعده از سنت های الهی اینست که اتفاقاتی که در زندگی انسان می افتد را به رخ میکشد یکی از دستورات قران کریم اینست " فاما بنعمة ربک فحدث [1] " نعمتهای پروردگار را یادآوری کن در همین دستور خداوند نفر اول است که به

دستور خودش عمل میکند یعنی ذکر نعمت کاری خدایی است که ما در این زندگی دنیوی به یاد نعمت بیفتیم و دیگران را هم به یاد نعمت بیندازیم طاهر فی نفسه مطهرٌ لغیره کار نوری یعنی در درون درخشنده است و باعث درخشنگی موجودات دیگر هم میشود . در بحث ذکر نعمت این کار ،کار خدایی است که انسان خود ذاکر باشد و دیگران را نیز به نعمتهای الهی متذکر کند.

من بعد ما اراکم ما تحبون لقد صدقکم الله وعده اول آیه وعده خداوند نصر است فلینصرن الله من ینصره [2] " این وعده با نون تاکید ثقیله است خدا وعده داده است کسانی که ناموس خلقت را یاری کنند ناموس خلقت چیست؟ قدّیسیّتِ هستی یعنی امور معنوی ماوراء طبیعتی که برای آبادی کره زمین تنظیم شده اند .کسی که آنها را یاری کند ،پس یاری کردن خدا یعنی یاری کردن اساسنامه خدا بر روی کره زمین که توحید است و ربوبیت و بندگی و انسانیت و..

کسانیکه ناموس خدا را یاری کنند خداوند آنها را مورد یاری قرار میدهد زمان و مکان و موقعیت همه در جای خود محفوظ است.

لقد صدقکم الله وعده که خود این بخش از آیه تذکر به نعمت الله است اذ تحسونهم اذ تذکر است بعد آن حتی اذا فشلتم و تنازعتم دوباره تذکر مثل اینکه میگویند اگر کسی میخواهد دعایش مستجاب شود قبل و بعد حاجتش صلوات بفرستد در وادی ذکر این خود یک نظم است که وقتی میخواهیم

کسی را متوجه کنیم اول بگوئیم برایت این کارها را کردیم و تو یکمرتبه جدا و گمراه شدی و بعد در آخر باز بگوئیم این کار را هم برای تو انجام دادیم ایه نظمش چنین است لقد صدقکم الله وعده اذ تحسونهم زمانیکه در جنگ احد باذن الله غالبانه میجنگیدید تا اینکه سست شدید و قله را رها کردید و دوباره میگوید من بعد ما اراکم ما تحبون بعد از اینکه ما قبل از احد در بدر نیز به شما نشان دادیم آنچه را دوست داشتید ولی این حتی اذافشلتم و تنازعتم فی الامر اگر بحث رحمانیه خداوند نباشد گویا خداوند میخواهد بگوید وای برشما اول کار نعمت آخر کار نعمت این وسط رها کرده و منحرف شدید .

اراکم باب افعال رؤیت به باب افعال رفته است و دو مفعولی است مفعول اول " کم " و مفعول دوم" ما تحبون "(موصول و صله)

نکته سوم : مسأله محبت در این آیه شریفه اراکم ما تحبون چیزی که شما دوست دارید این کلمه مطالبی را اشعار دارد و گوشزد میکند پیروزی ظاهری در جنگ بدر و احد نصیب انها شده؛ خداوند به خود نسبت نمیدهد و میگوید شما دوست دارید یعنی اگر شما در مسیر معنویت قرار بگیرید و گوش دهید و مطابق با دستورات شرع و عقل وآسمان و درون خودتان به آیات آفاقی و انفسی بنگرید ثمره آن حتی مسائلی میشود که شما دوست دارید (نعمتهای ظاهری) در مسیر دینداری معنا این نیست که فقط به معنویت میرسیم بلکه به چیزهایی نیز میرسیم که دوست داریم مانند پیروزی غنیمت

از این قسمت آیه فهمیده میشود که معنویت گرایی انسان را از جهت مادی هم آباد میکند رفاه در معیشت

راه استاندارد اصیل با تکوین و تشریع معنویت گرایی است. خداوند میگوید به شما نشان دادیم پس دنیا را هم اگر میخواهی دیندار باش .

مگر نه آنست که کم من فئة قلیله غلبت فئة کثیره باذن الله [3] وقتی جمع صد نفری در مقابل هزار نفر پیروز شوند چه چیزهایی نصیبشان میشود؟ بحث اینکه مسلمانان پیروز شدند و اسلام تقویت شد جای خودش اما تجهیزات نظامی و غنیمت نصیبشان شد.

گاهی در یک شرایطی توسعه در زندگی و فرا گیر شدن قدرت ، دلخواه انسان است اراکم ما تحبون بعنوان یک انسان خیلی چیزها هست که دوست داریم. این آیه میفرماید اگر به حرف انبیا و عقلتان گوش دهید علاوه بر اینکه به واقعیت هایی که انبیا گفته اند میرسید که خودش مزه معنوی دارد به محبت ها و لذت های ظاهریتان هم میرسید .

اراکم ما نشان دادیم یعنی نعمتهای ظاهری را هم خداوند تنظیم میکند برای معنویت گرایان

نکته چهارم : تا اینجا آیه شریفه میخواهد بگوید شما انسانهایی هستید که فقط خوشتان میآید به نوایی برسید صدقکم الله وعده در جنگ شمشیرتان برافراشته بود بعد سست شدید و نزاع و عصیان کردید وعلیرقم اینکه اکثر شما دنبال این بودید که پیروزی ظاهری را بدست بیاورید وما ان را به شما دادیم اما جمعیت شما دو گروهند یعنی انسانها در صحنه کارزار و جنگ و تلاش دو گروهند منکم من یرید الدنیا و

منکم من یرید الاخره این جمله مستانفه است که ضرب قاعده میکند که از این توضیحات قبلی سواستفاده نشود به اینکه در جنگ بدر و احد همه دنبال غنایم و پیروزی ظاهری دنیا بودید و فشل و نزاع کردید و عصیان ورزیدید تا اینجا همه شد دنیا گویا مسلمانها دنبال آن بودند که در بدر واحد بدرخشند و غنائم جنگی جمع کنند و آیه گفت تا زمانیکه گوش به فرمان بودید ما به شما دنیا دادیم و زمانیکه عصیان کردید شکست خوردید ؛ ماوراء این مطالب در سازمان و گروه شما و مسلمانان مدینه دو گروه هستند منکم من یرید الدنیا و منکم من یرید الاخره بعضی از شما کسانی بودند که قصد و نیتشان دنیا بود و بعضی از شما کسانی بودند که قصد و نیتشان آخرت بود. اینجاست که این ضرب قاعده کلی که انسانها دو گروهند یک گروه دنیوی و یک گروه آخرتی میآید قبل و بعد آیه را تقسیم میکند یعنی قبل و بعد آیه با این معیار سنجش میشود چه کسانی فشل شدند چه کسانی گرفتار تنازع شدند چه کسانی عصیان کردند من یرید الدنیا و چه کسانی تحسونهم گوش کردند به صدقکم الله وعده من یرید الاخره.

وسط آیه یک کبرای کلی آمده است که تمام زوایای قبل و بعد کبری با این فقره آیه شریفه سنجیده میشود

تمام این داستان جنگ احد شکست و پیروزی آن توسط چه کسانی رقم خورد

پس در یک جامعه مرکبی که دو گروه هستند و اجزائش با هم ترکیب میشوند هر کجا به کمال میرسد با عنصر یرید الاخره است و هر کجا شکست میخورد با عنصر یرید الدنیا است.