درس خارج فقه آیت‌الله حسین مظاهری

آب دارد اما باید وضو بگیرد یا بدنش نجس است و بعضی از بدن را تطهیر کند اما بالاخره اگر وضو هم بگیرد باید با نجس نماز بخواند چون همه بدن را یا همه لباس را نمی‌تواند تطهیر بکند این آیا باید تیمم کند و بعضی از آن نجاست در بدن را رفع کند یا باید وضو بگیرد و با نجاست نماز بخواند؟

این مسئله سابقا در باره‌اش جور دیگر حرف زدیم و مسئله این جا مبتلابه نیست اما آن جا مبتلا به بود و آن این است که تقلیل نجاست از بدن یا لباس این لازم است یا نه؟ مثل این‌که مثلا پیراهنش شلوارش هر دو نجس است و نمی‌تواند تطهیر کند آیا اگر می‌تواند پیراهن را در بیاورد باید پیراهن را در بیاورد و تا می‌شود نجاست در بدن نباشد تقلیل النجاسه عن البدن.

مرحوم سید اگر یادتان باشد که معلوم نیست یادتان باشد آن جا می‌فرمودند که تقلیل نجاست از بدن لازم است واجب است، مشهور در میان اصحاب هم فرمودند که تقلیل نجاست از بدن یا لباس لازم است مثلا بدنش نجس است لباسش هم نجس است این می‌تواند بدن را آب بکشد با لباس نجس نماز بخواند، اگر می‌تواند عریانا که عریانا اگر نه با بدن نجس نماز بخواند این آب هم دارد مثلا، مسئله ما نباشدکه اصلا مسئله کلی تقلیل در نجاست برای نمازگزار اگر نمی‌تواند همه‌اش را آب بکشد هرچه می‌تواند، این هرچه می‌تواند لازم است یا نه؟ مشهور در میان فقهاء گفته‌اند بله حالا که بدن نجس است لباس نجس است لباس را آب بکشد یا بدن را آب بکشد و نماز بخواند یا اگر پیراهن و بلوز هر دو نجس است و می‌تواند یک کدامش را در بیاورد آن که می‌تواند در بیاورد و مثلا با شلوار نجس نماز بخواند دیگر هم شلوار و هم بدن هر دو نه.

ما آن جا همین را انتخاب کردیم گفتیم که مثل طهارت است طهارت می‌خواهد، حالا اگر نشد دیگر نیست این هم طهارت از خبث می‌خواهد حالا اگر نمی‌شود دیگر زیاد وکمش تفاوت نمی‌کند برای این‌که مثلا اگر بدن نجس باشد لباس هم نجس باشد این با بدن نجس نماز خوانده حالا اگر لباس را در بیاورد باز هم با نجس نماز خوانده اگر لباس را پوشیده باشد با نجس است اگر لباس را هم بکند با نجس است اگر یک ذره بدن نجس باشد با نجس است اگر مثلا عبایش نجس باشد با نجس است اگر با عبا و قبا هر دو باشد با نجس است اما تقلیل در نجاست به معنا این‌که هم عبا هم قبا این را دیگر دلیل نداریم، لااقل اصل توی مسئله هم اقتضا می‌کند عدم لزوم را می‌دانیم با نجاست نمی‌شود خواند اما زیاد و کم نمی‌دانیم آیا این را هم باید مراعات کرد یا نه؟ برائت می‌گوید نه، دلیلی برای مسئله نداریم جز همین قاعده عقلی که آیا این ازل النجاسه عن البدن به نحو صرف الوجود است یا به نحو طبیعت ساریه؟ یعنی کل جزء از بدن آیا دلیل ازل النجاسه دارد یا نه؟ روی طبیعت من حیث هی هی رفته؟ ازاله نجاست کن به نحو صرف الوجود حالا آن جاها که می‌تواند خب بدنش را آب می‌کشد لباسش را آب می‌کشد ازل النجاسه عن البدل می‌گوید لباسهایت را آب بکش، آن جا که می‌تواند خب لباس را بدن را جزء جزء از لباس را جزء جزء از بدن را آب می‌کشد ازل النجاسه عن البدن می‌گوید که این جوری، یک ذره‌اش اگر باقی بماند ازل النجاسه عن البدن دارد اما حالا تمام بدن نجس است این می‌تواند دستهایش را آب بکشد اما مابقی بدن را نمی‌تواند آیا واجب است دستش را آب بکشد یا نه؟ دلیل بر وجوب نداریم برای این‌که بالاخره این باید با نجاست نماز بخواند حالا چه کم چه زیاد.

دلیل از برای مسئله از نظر روایات نیست در روایات فقط دارد ازل النجاسه عن البدن، لا تصل فی النجس این لا تصل فی النجس یک ذره باشد لا تصل فی النجس سر تا پا باشد لا تصل فی النجس که اسمش را می‌گذارند صرف الوجود اسمش را می‌گذارند طبیعت مهمله.

ما آن جا لازم نمی‌دانستیم این جا هم لازم نمی‌دانیم حتما باید وضو بگیرد و با بدن نجس نماز بخواند حالا که خب مثلا کت و شلوار نجس است و نمی‌تواند کت را تطهیر بکند اما مجبور است با آن نماز بخواند دیگر واجب باشد تقلیل در نجاست نه، با بدن نجس نماز می‌خواند آب هم که دارد وضو بگیرد وضو می‌گیرد یا غسل می‌کند نماز می‌خواند اما مرحوم سید این جا تقلیل در نجاست را مثل این‌که گفته‌اند لازم نیست گفته‌اند که وضو بگیرد با بدن نجس لباس نجس نماز بخواند، به عبارت دیگر آن جا مرحوم سید فرمودند تقلیل در نجاست لازم است در این جا آن قاعده اهم و مهم را می‌گویند این جاها دیگر نمی‌اید و تقلیل در نجاست لازم نیست عبارتشان را بخوانم.

اذا کان معه ما یکفیه لوضوئه او غسله او غسل بعض مواضع النجس من بدنه او ثوبه بحیث لو تیمم ایضا یلزم الصلوه مع النجاسه اگر هم تیمم بکند باز هم با نجس باید نماز بخواند ففی تقدیم رفع الخبث حینئذ علی رفع الحدث اشکال بل لا یبعد الثانی که رفع الحدث بکند و وضو بگیرد با نجاست نماز بخواند، فرقش این شد که اگر وضو نگیرد همه بدن را تطهیر کرده حالا که وضو می‌گیرد بعضی را، می‌گویند که نه وضو بگیر تقلیل نجاست لازم نیست بکنی با کل بدن نجس نماز بخوان، لا یبعد الثانی یعنی تقلیل در نجاست این جا لازم نیست اما اگر حرف من را قبول بکنید که اصلاً کاری به این جا نداریم تقلیل در نجاست آیا لازم است یا لازم نیست؟ مثل این‌که بدن نجس است و لباس هم نجس است نمی‌تواند تطهیر بکند، نه بعضی را، اصلاً نمی‌تواند تطهیر بکند بدن نجس است آب برایش ضرر دارد نمی‌تواند تطهیر کند اما می‌تواند دستهایش را بشوید آیا واجب است یا واجب نیست؟ ما می‌گوییم نه، مشهور می‌گوید واجب است، ما می‌گوییم نه، برای این‌که این بالاخره با نجاست نماز باید بخواند حالا دست فقط را بشوید آیا لازم است یا نه؟ رفع مالا یعلمون می‌گوید نه، برمی‌گردد به یک قاعده کلی تقلیل در نجاست اگر نتواند نجاست را به طور کلی رفع بکند تقلیل در نجاست لازم نیست آن وقت مسئله ما هم معلوم می‌شود حتما باید وضو بگیرد با نجاست نماز بخواند تقلیل لازم نیست تا بگویید که باید تقلیل بکند مثلا لباسها را بشوید با بدن نجس نماز بخواند و تیمم کند، خب تا این جا این مسئله.

اما یک جمله هست از مرحوم سید این را نمی‌دانیم چه جور درستش بکنیم؟ و آن این است می‌فرمایند که نعم لو کان بدنه و ثوبه کلا هما نجسا آن مسئله قبلی را فرض کرده بودند بدن بعضی نجس بعضی پاک که بعضی را می‌تواند تطهیر بکند یا لباس را فرض کرده بودند بلوز و شلوار حالا در این جا فرض کرده‌اند این‌که بدن و لباس، نعم لو کان بدنه و ثوبه کلا هما نجسا و کان معه من الماء ما یکفی لاحد الامور من الوضو او تطهیر البدن اوالثوب این چه بکند؟ آیا فرق می‌کند یا نه؟ تا این جا مرحوم سید خب می‌فرمایند نه، ربما یقال بتقدیم تطهیر البدن و التیمم ثم الصلوه مع نجاسه الثوب و لا یخلو ما ذکره من وجه اگر تا این اندازه بود خب مسئله خیلی خوب

بود که بعضی از بزرگان گفته‌اند که اگر لباس و بدن این دوتا با هم نجس است می‌تواند یکی از این دو را رفع بکند در این جا یکی از دو را رفع بکند و تیمم کند نماز کند مرحوم سید می‌فرمایند وجهی می‌شود برایش درست کرد، قبول ندارند اما می‌گویند وجهی می‌شود برایش درست کرد خب تا این جاها خیلی خوب.

اما چیزی که آن بزرگ گفته مرحوم سید نقل می‌کنند این است که گفته ثم الصلوه مع نجاسه الثوب عریانا این بدنش را تطهیر می‌کند لباسش را هم در می‌آورد عریانا نماز می‌خواند وضو می‌گیرد عریانا نماز می‌خواند خب اگر این باشد که وجه ندارد خب مسلم است سابقا گفته ایم که اگر می‌تواند کسی عریانا نماز بخواند لباسهایش را حتما باید در بیاورد ولو زن باشد می‌رود توی اتاق خودش در را می بندد و لباسهایش نجس است لباس را در می‌آورد عریانا نماز می‌خواند و آن جا مشهور در میان اصحاب بود مخالفتی هم نبود مخالفت در این بود که آیا ایستاده نماز بخواند؟ نشسته نماز بخواند ؟ که ما آن جا گفتیم نه، درست نماز می‌خواند حالا ولو عورتینش هم پیدا است خب پیداست ولی لباس‌ها را باید در بیاورد اگر بتواند حتی اگر خانم هم باشد باز هم طوری نیست می‌رود توی صندوق‌خانه‌اش و لباسهایش را در می‌اورد بدن که پاک است وضویش را هم می‌گیرد نماز می‌خواند لباس را نمی‌تواند بشوید اما خودش که پاک است وضو هم که می‌تواند بگیرد وضو می‌گیرد نماز می‌خواند خب اگر این باشد له وجه معنا ندارد دیگر آن آقا بی‌خود گفته مرحوم سید هم که نقل کرده درست نقل نکردند له وجه دیگر چیست؟ یعنی اگر بتواند لباسهایش را دربیاورد اصلاً از بحث ما بیرون است بحث ما آن جاست که مجبور است با لباس نجس نماز بخواند و اما اگر مجبور نباشد با لباس نجس نماز بخواند بتواند لباسش را در بیاورد خب معلوم است حتما باید وضو بگیرد حتما باید نماز بخواند عریانا، لذا این جمله اگر نبود حرف خوبی بود لو کان بدنه و ثوبه کلا هما نجسا و کان معه من الماء ما یکفی لاحد الامور من الوضو او تطهیر البدن او الثوب ربما یقال بتقدیم تطهیر البدن و التیمم ثم الصلاه مع نجاسه الثوب عریانا و لا یخلو ما ذکره من وجه باید مرحوم سید نگویند ولا یخلو ما ذکره من وجه باید بگویند حتما باید این کار را بکند برای این‌که عریان باید نماز بخواند عریانا واجب است نماز بخواند بنابراین آن آب را صرف می‌کند در وضویش اگر هم بدنش نجس است صرف می‌کند در آن بدن لباسش نجس است لباسها را در می‌اورد اگر می‌تواند عریانا نماز می‌خواند لذا ولا یخلو ما ذکره من وجه باید بگویند هذا هو الاقوی برای این‌که کسی که لباسش نجس است و می تواند در بیاورد می تواند عریانا نماز بخواند باید عریانا نماز بخواند آن وقت در میان مردم نمی‌تواند می رود یک جای خلوتی چه زن باشد چه مرد باشد عریانا نماز می‌خواند اختلاف بود آیا بایستد و نماز بخواند؟ یا بنشیند؟ مشهور گفتند بنشیند ما گفتیم لازم نیست بنشیند بلکه همان درست نماز می‌خواند عورتین هم پیداست پیدا باشد لذا یک فکری روی آن بکنید ببینید که اگر این لفظ عریان نبود مسئله ‌این بود که لوکان بدنه و ثوبه کلا هما نجسا و کان معه من الماء ما یکفیه لاحد الامور من الوضو او تطهیر البدن او الثوب ربما یقال بتقدیم تطهیر البدن والتیمم ثم الصلاه مع نجاسه الثوب و لایخلو ما ذکره من وجه، دوران امر بین این‌که می‌تواند یا بدنش را تطهیر کند یا لباسش را در این جا چه؟ در آن مسئله قبل این‌که بعضی از بدن یا بعضی از لباس در این جا کل بدن، کل لباس می‌تواند تطهیر بکند لایخلو من وجه این‌که تقدیم رفع خبث بر رفع حدث له وجه، خیلی مهم نیست یعنی وجهش خیلی ریشه‌دار نیست اما حالا نقل بکنیم ولی آن بزرگ بنا بر آن چه مرحوم سید نقل کرده گفته است که مع نجاسه الثوب عریانا می‌تواندلباس را در بیاورد عریانا نماز بخواند به آن آقا می‌گوییم اصلا این بحث ما نیست برای این‌که بتواند لباس را در بیاورد که حتما باید در بیاورد مثل آن جاست که می‌تواند لباس را آب بکشد و عریانا باید نماز بخواند، ایراد به مرحوم سید هم هست ولا یخلو ما ذکره من وجه باید بفرمایند که این دیگر از بحث ما بیرون است و معلوم است حتما باید بدنش را آب بکشد باید وضو بگیرد باید عریانا نماز بخواند.

حالا باز هم یک فکری روی آن بکنید شاید چیزی به نظر شما برسد اگر چیزی به نظرتان رسید که من نگفتم بفرمایید تا مسئله را دو دفعه تکرار کنیم انشاءالله.