موضوع: فقه پزشکی/ شبیه سازی/ حکم وضعی شبیه سازی

بحث ما در مورد حکم وضعی شبیه سازی بود. حکم وضعی دوم که باید بررسی شود عبارت است از شناحت أمّ برای این طفل شبیه سازی شده. مادر این طفل کیست.

مقدمه اول

ابتدا اقسام شبیه سازی را آن طوری که من حساب کردم بیان می‌کنم. چون این مقدمه برای بحث لازم است. البته در گذشته اجمال آن را گفتیم و الان به طور تفصیلی بیان می کنیم.

اقسام شبیه سازی

اقسام شبیه سازی شده در تقسیم اولیه ثنائی است و دو قسم است:

1.صاحب سلول مرد باشد.

2. صاحب سلول زن باشد.

یعنی آن سلولی که غیر جنسی است و در شبیه سازی به کار می رود.

شما شاید بگویید صاحب سلول اصلاً ممکن است که انسان نباشد که آن دیگر مطرح نیست در عالم پزشکی الان؛ ولی می‌شود فرض گرفت ولی خیلی مهم نیست.

صاحب سلول که مرد است دو حالت دارد:

الف) صاحب سلول خود زوج باشد؛ یعنی شوهر این زن باشد.

ب) صاحب سلول مرد اجنبی باشد.

در قسم اول که صاحب سلول زوج است خودش بر سه قسم است:

1. تخمک ورحم مربوط به همسر این زوج باشد.

2. تخمک از زن دیگر و رحم از همسرش باشد.

3. تخمک از زن خودش و رحم از زن دیگری باشد.

آن قسم دوم که مرد اجنبی باشد هم به سه قسم تقسیم می‌شود:

1. تخمک و رحم برای زوجه باشد.

2. تخمک از زن دیگر و رحم از زوجه باشد. 3. تخمک از زوجه و رحم از زن دیگری باشد.

صورت دوم این بود که صاحب سلول زن باشد که این هم بر سه قسم است:

1. صاحب تخمک و رحم خود این زنی باشد که صاحب سلول است.

2. صاحب تخمک این زن صاحب سلول باشد اما در رحم زن دیگری کاشته باشد یا در رحم مصنوعی کاشته شود.

3. صاحب تخمک زن دیگری باشد ولی رحم از همین زن باشد که سلول از او گرفته شده است.

البته خود این اقسام هم ممکن است فروعی داشته باشند. من فقط اصول اینها را بیان کردم.

مقدمه دوم

یک مقدمه دیگری هم بگویم. ما در این بحث یک صاحب سلول داریم و یک تخمک داریم و یک رحم داریم. مگر صاحب رحم با صاحب تخمک یکی نیست؟ خیر، ممکن است تخمک از یک زن باشد و رحم از زن دیگر باشد. گاهی صاحب سلول خود زن است و رحم هم از خود این زن و تخمک هم از خود این زن است و گاهی ممکن است سلول و تخمک از یک زن باشد اما در رحم زن دیگری قرار داده شود و یا سلول و رحم از یک زن باشد اما تخمک از زن دیگری باشد.

با توجه به این مقدمه ما می‌خواهیم ببینیم مادر این طفل شبیه سازی شده کیست؟ آیا مادر این طفل شبیه سازی شده صاحب سلول است یا صاحب تخمک مادر اوست و یا اینکه صاحب رحم مادر اوست؟

اقوال در مورد مادر طفل شبیه سازی

قول اول: مادر طفل شبیه سازی شده صاحب تخمک است.

من بحث را از صاحب تخمک شروع می‌کنم؛ یک قول این است که مادر این طفل شبیه سازی شده صاحب تخمک است. این قول را به آیت الله سیستانی نسبت می‌دهند که البته این در کتاب بررسی مشروعیت شبیه سازی انسانی از دیدگاه فقهی؛ در این کتاب نقل شده است.

باید بر این مطلب دلیل آورد.

ادله‌ای که برای این قول می‌شود مطرح کرد:

    1. صاحب تخمک منشأ جنین است؛ یعنی ممکن است کسی بگوید مهم رحم زن است. آنکه بچه را رشد می‌دهد و تغذیه می‌کند و اورا به یک انسان کامل تبدیل می‌کند رحم زن است.

اگر کسی این را بگوید جواب می‌دهیم که رحم به منزله ظرف است و منشأ پیدایش جنین که نیست. مثل اینکه شما فرض کنید که اسپرم با تخمک زن ترکیب شود و در یک ظرف مصنوعی در غیر رحم زن مثلاً در ظرف آزمایشگاهی قرار گیرد. آن ظرف آزمایشگاهی که مادر این طفل نمی‌شود. پس آنچه که منشأ پیدایش است، تخمک است. پس مادر این طفل همان صاحب تخمک است.

2. قاعده الولد للفراش وللعاهر الحجر؛ این قاعده نشان می‌دهد که ریشه انتساب فرزند همان اسپرم و تخمک است. چون می‌گوید: الولد للفراش؛ ولد مال صاحب فراش و بستر است. اینکه می‌گوید مال صاحب فراش است از چه منظر دارد نگاه می‌کند؛ از این نظر که یک اسپرم بوده و با تخمکی آمیخته شده و زوج صاحب این نطفه است.

پس همان مطلب را از آن استفاده می‌کنیم که صاحب تخمک مادر این فرزند شبیه سازی شده است.

3. یک قیاسی را ممکن است کسی اینجا بیان کند و آن اینکه همچنانکه مرضعه (شیر دهنده) مادر حقیقی طفل شیرخوار نیست، همچنین فرزند نسبت داده نمی شود به صاحب رحم؛ یعنی صاحب رحم را از حیطه بحث خارج می‌کنیم و بعد صاحب سلول و صاحب تخمک باقی می‌ماند و آنچه که به ذهن می‌رسد این است که صاحب تخمک مادر این طفل است. حالا صاحب سلول هم احتمال دارد که باشد، ولی این مستدل می‌خواهد بگوید که آنچه منشأ پیدایش است آن تخمک است. البته باید یک چیزی اضافه شود که ثابت کند که صاحب سلول مادر نیست.

4. عنوان زایمان موضوعیت ندارد؛ یعنی همان طور که اگر جنینی با اسپرم یک زوج و تخمک همسری شکل گرفت و بعد به جهات مختلف مادر مثلاً در حال مرگ است، جنین را از این مادر می‌گیرند و به رحم زن دیگری منتقل می‌کنند یا به یک رحم مصنوعی منتقل می‌کنند. آیا صاحب رحم مادر تلقی می‌شود یا آن کسی که از تخمک او این فرزند به وجود آمده است؟ از نظر عرفی به کدامشان مادر می‌گویند؛ آن مادری که از دنیا رفت و صاحب تخمک بود و تخمک او این جنین را به وجود آورد یا صاحب این رحمی که این جنین در رحم او قرار داده شد و یا رحم مصنوعی؟ گفته می‌شود آن مادری که از دنیا رفته آن مادر این طفل می‌شود که صاحب تخمک است.

دلیل پنجم و نقد و بررسی سایر ادله در جلسه بعد. و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین.