درس خارج فقه آیت الله مرتضوی
کتاب الحج
92/09/11
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: محرمات احرام/ نکاه به
آيينه/قيد زينت
مطلب پنجم:
آيا نگاه به آيينه مطلقا حرام است يا به قصد زينت حرام است؟
در اين فرع به اقوال عامه و خاصه اشاره شد.
قبل از ورود به بحث به چند امر اشاره مي شود.
امر اول:
انواع نگاه به آيينه
تارة نگاه به آيينه بجهت امر شرعي است مثل اينکه مي خواهد ببيند براي وضو يا غسلش مانعي وجود نداشته باشد.
تارة مانند نگاه راننده به آيينه ماشين مي باشد براي اينکه ماشين با مانعي برخورد نکند.
و تارة براي بجهت امور عرفي است مثل اينکه براي حضور در مجلس به آيينه نگاه مي کند که مانعي در صورت او نباشد.
و تارة براي زينت کردن مي باشد.
کما اينکه آيينه ها هم مختلف مي باشند بعضي در مکان وضو نصب شده اند و بعضي در جيب فرد است يا در دروبين عکاسي نصب شده است يا در ماشين نصب شده است.
علي اي حال بحث اين است که در همه اين موارد حرمت وجود دارد يا فقط در خصوص زينت حرمت ثابت است.
امر دوم:
علت گاهي از امور واقعيه است مثل لاتاکل الرمان لانه حامض.
و گاهي علت تعبدي و حکمي است مانند لاتنظر الي المرآة لانه من الزينة(نگاه به آيينه در خارج زينت محسوب نمي شود ولي شارع حکما آن را در حکم زينت گرفته است)
لايبعد آن مطلبي که در اکتحال توضيح داديم که العلة يعمم و يخصص در علل واقعي است نه علل تعبديه و حکميه و اينکه به آن علت گفته مي شود از باب تشبيه به علل واقعيه مي باشد و بايد به سراغ اظهر آثار علت رفت مانند الطواف بالبيت صلاة.
امر سوم:
نظر به آيينه با کحل اسود مقايسه نمي شود زيرا کحل اسود در اکثر مواردش براي زينت استفاده مي شود و زينت محسوب مي شود اما نفس نظر به آيينه زينت نيست و در باب نگاه به آيينه در اکثر موارد زينت محسوب نمي شود کما اينکه خود آيينه در غالب موارد به عنوان زينت استفاده نمي شود مگر در موارد خاص مانند اعياد.
لانه زينة در سه باب ذکر شده است در باب اکتحال و در باب نظر به آيينه و در باب تحريم حلي و زيور آلات و در مطلق زينت لکن اين تعليل در باب نظر به آيينه نبايد به ابواب ديگر مقايسه شود زيرا نه خود آيينه زينت است و نه نگاه به آيينه زينت محسوب مي شود و لانه زينة يا بايد بر زينت حکمي حمل شود و يا حمل ديگري برايش پيدا کنيم لذا ما افاد محقق الاردبيلي که اکتحال و نظر به آيينه را يکي گرفته است صحيح نيست.
فنقول:
گفتيم در اين مساله دو قول مي باشد.
قول اول:
فقط در صورت زينت نگاه به آيينه حرام است کما عن محقق الاردبيلي و محقق سبزواري و صاحب وسائل
دليل:
1-جمع بين ح 1 و 3 (مطلق)با ح 2و 4(مقيد) از باب 34 اين است که بگوييم مطلق حمل بر مقيد مي شود.
ح 1: مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ يَعْنِي ابْنَ أَبِي نَجْرَانَ عَنْ حَمَّادٍ يَعْنِي ابْنَ عُثْمَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ لَا تَنْظُرْ فِي الْمِرْآةِ وَ أَنْتَ مُحْرِمٌ فَإِنَّهُ مِنَ الزِّينَةِ[1]
ح3: مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ حَرِيزٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ لَا تَنْظُرْ فِي الْمِرْآةِ وَ أَنْتَ مُحْرِمٌ لِأَنَّهُ مِنَ الزِّينَةِ الْحَدِيثَ[2]
ح2: وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ لَا تَنْظُرُ الْمَرْأَةُ الْمُحْرِمَةُ فِي الْمِرْآةِ لِلزِّينَةِ[3]
ح4: وَ عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَا يَنْظُرُ الْمُحْرِمُ فِي الْمِرْآةِ لِزِينَةٍ فَإِنْ نَظَرَ فَلْيُلَب[4]
2-روايات اطلاق ندارد بلکه همه روايات مقيد به قيد زينت مي باشند زيرا در ح 1 و 3 نيز جمله «فَإِنَّهُ مِنَ الزِّينَةِ» به عنوان علت ذکر شده است و گفتيم در اين باب نمي تواند اين جمله علت باشد لذا بايد در توجيه اين جمله بگوييم اين جمله از قيود نگاه مي باشد.
قول دوم:
مطلق نظر به آيينه حرام است.
دليل:
1- عمل به ظاهر روايات مانند ح 1و 3 و لانه من الزينة علت يا قيد نيست چرا که شايد اشاره به يک امر ارتکازي داشته باشد و حمل مطلق بر مقيد هم صحيح نيست زيرا اين دو طائفه مثبتين مي باشند نه متنافيين
2- سياتي انشاء الله
مطلب پنجم:
آيا نگاه به آيينه مطلقا حرام است يا به قصد زينت حرام است؟
در اين فرع به اقوال عامه و خاصه اشاره شد.
قبل از ورود به بحث به چند امر اشاره مي شود.
امر اول:
انواع نگاه به آيينه
تارة نگاه به آيينه بجهت امر شرعي است مثل اينکه مي خواهد ببيند براي وضو يا غسلش مانعي وجود نداشته باشد.
تارة مانند نگاه راننده به آيينه ماشين مي باشد براي اينکه ماشين با مانعي برخورد نکند.
و تارة براي بجهت امور عرفي است مثل اينکه براي حضور در مجلس به آيينه نگاه مي کند که مانعي در صورت او نباشد.
و تارة براي زينت کردن مي باشد.
کما اينکه آيينه ها هم مختلف مي باشند بعضي در مکان وضو نصب شده اند و بعضي در جيب فرد است يا در دروبين عکاسي نصب شده است يا در ماشين نصب شده است.
علي اي حال بحث اين است که در همه اين موارد حرمت وجود دارد يا فقط در خصوص زينت حرمت ثابت است.
امر دوم:
علت گاهي از امور واقعيه است مثل لاتاکل الرمان لانه حامض.
و گاهي علت تعبدي و حکمي است مانند لاتنظر الي المرآة لانه من الزينة(نگاه به آيينه در خارج زينت محسوب نمي شود ولي شارع حکما آن را در حکم زينت گرفته است)
لايبعد آن مطلبي که در اکتحال توضيح داديم که العلة يعمم و يخصص در علل واقعي است نه علل تعبديه و حکميه و اينکه به آن علت گفته مي شود از باب تشبيه به علل واقعيه مي باشد و بايد به سراغ اظهر آثار علت رفت مانند الطواف بالبيت صلاة.
امر سوم:
نظر به آيينه با کحل اسود مقايسه نمي شود زيرا کحل اسود در اکثر مواردش براي زينت استفاده مي شود و زينت محسوب مي شود اما نفس نظر به آيينه زينت نيست و در باب نگاه به آيينه در اکثر موارد زينت محسوب نمي شود کما اينکه خود آيينه در غالب موارد به عنوان زينت استفاده نمي شود مگر در موارد خاص مانند اعياد.
لانه زينة در سه باب ذکر شده است در باب اکتحال و در باب نظر به آيينه و در باب تحريم حلي و زيور آلات و در مطلق زينت لکن اين تعليل در باب نظر به آيينه نبايد به ابواب ديگر مقايسه شود زيرا نه خود آيينه زينت است و نه نگاه به آيينه زينت محسوب مي شود و لانه زينة يا بايد بر زينت حکمي حمل شود و يا حمل ديگري برايش پيدا کنيم لذا ما افاد محقق الاردبيلي که اکتحال و نظر به آيينه را يکي گرفته است صحيح نيست.
فنقول:
گفتيم در اين مساله دو قول مي باشد.
قول اول:
فقط در صورت زينت نگاه به آيينه حرام است کما عن محقق الاردبيلي و محقق سبزواري و صاحب وسائل
دليل:
1-جمع بين ح 1 و 3 (مطلق)با ح 2و 4(مقيد) از باب 34 اين است که بگوييم مطلق حمل بر مقيد مي شود.
ح 1: مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ يَعْنِي ابْنَ أَبِي نَجْرَانَ عَنْ حَمَّادٍ يَعْنِي ابْنَ عُثْمَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ لَا تَنْظُرْ فِي الْمِرْآةِ وَ أَنْتَ مُحْرِمٌ فَإِنَّهُ مِنَ الزِّينَةِ[1]
ح3: مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ حَرِيزٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ لَا تَنْظُرْ فِي الْمِرْآةِ وَ أَنْتَ مُحْرِمٌ لِأَنَّهُ مِنَ الزِّينَةِ الْحَدِيثَ[2]
ح2: وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ لَا تَنْظُرُ الْمَرْأَةُ الْمُحْرِمَةُ فِي الْمِرْآةِ لِلزِّينَةِ[3]
ح4: وَ عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَا يَنْظُرُ الْمُحْرِمُ فِي الْمِرْآةِ لِزِينَةٍ فَإِنْ نَظَرَ فَلْيُلَب[4]
2-روايات اطلاق ندارد بلکه همه روايات مقيد به قيد زينت مي باشند زيرا در ح 1 و 3 نيز جمله «فَإِنَّهُ مِنَ الزِّينَةِ» به عنوان علت ذکر شده است و گفتيم در اين باب نمي تواند اين جمله علت باشد لذا بايد در توجيه اين جمله بگوييم اين جمله از قيود نگاه مي باشد.
قول دوم:
مطلق نظر به آيينه حرام است.
دليل:
1- عمل به ظاهر روايات مانند ح 1و 3 و لانه من الزينة علت يا قيد نيست چرا که شايد اشاره به يک امر ارتکازي داشته باشد و حمل مطلق بر مقيد هم صحيح نيست زيرا اين دو طائفه مثبتين مي باشند نه متنافيين
2- سياتي انشاء الله
