درس خارج فقه استاد هادی نجفی

موضوع: حدود / اتیان بهائم (1)/

الباب الثاني: في إتيان البهائم ، ووطء الأموات، وما يتبعه.[1]
محقق حلّی می فرماید: باب دوم در موضوع جمع شدن با حیوانات و اموات و آنچه در پی آنهاست می باشد.
اتیان بهائم
باید گفت از قدیم الایام چنین موضوعی مورد ابتلای برخی افراد بوده است و در روزگار کنونی نیز چنین است به نحوی که برخی از افراد، حیوانات ماکول اللحم مثل گاو و گوسفند و ... یا حیوانات باربر مثل اسب و قاطر و الاغ و ... یا حیوانات دیگر مثل سگ و ... را به عنوان شریک جنسی خود انتخاب کرده اند.
این موضوع در کتاب اطعمه و اشربه - خوردنی ها و آشامیدنی ها - مطرح شده و نیز مجازات آن در کتاب حدود ذکر گردیده است.
بنابراین لازم است که بحث در دو مقام پیگیری شود، نخست خوردن گوشت و استفاده از چنین حیواناتی و دیگر عقوبت وطی با آنان.
مقام نخست : خوردن گوشت و شیر حیوان موطوئه
اجمال این مقام آن است که اگر انسانی بالغ و عاقل، حیوانی را - قُبلاً یا دُبراً - وطی نماید، حیوان ذبح می شود و سپس سوزانده می گردد و نیز شیر و نسل آن حرام می شود.
در صورتی که از حیوانات باربر باشد،در شهر دیگر مورد فروش قرار می گیرد و البته موطوئه بودنش اعلام نمی شود.
مقام دوم : عقوبتِ فرد جمع شونده با بهائم
در این مقام چهار دسته از روایات وارد شده که به شرح زیر است.
دسته نخست: تعزیر و ضرب شدید
در صحیحه جمیل بن درّاج آمده است؛ و بإسناده عن الحسین بن سعید عن ابن أبی عمیر عن جمیل بن دراج عن أبی عبد الله ع فی رَجلٍ أتی بَهیمةً قالَ یُقتَلُ.[2]
امام صادق علیه‌السلام در مورد عقوبت کسی که با حیوانات جمع شود فرمودند: کشته می شود.
قابل ذکر است که هیچ کدام از فقها ملزم به روایت مذکور نشده اند.
نظر نخست
برخی گفته‌اند مراد از حکم قتل در صورت تکرار آن است که از گناهان کبیره محسوب می شود ، چنانچه در روایت صحیحه یونس بن عبدالرحمن[3] گذشت.
اشکال
بیان مذکور قابل پذیرش نیست چرا که نخست کبیره بودن چنین عملی ثابت نیست و دیگر آنکه تصریحی به تکرار آن در روایت نشده است لذا جمع تبرعی مذکور قابل قبول نیست.
نظر دیگر
نظر دیگر آن است که مراد از قتل و کشتن کنایه از تهدید سخت و تعزیر شدید که نوعی تهدید است می باشد و به معنای ازهاق روح و گرفتن جان نیست.
اشکال
باید گفت این نظر نیز قابل پذیرش نیست چرا که در روایت سلیمان بن هلال - هر چند سنداً ضعیف است ولی به عنوان مقیّد برای صحیحه جمیل بن درّاج محسوب می‌شود - تصریح به قتل و گرفتن جان در مسأله شده است چرا که در آن آمده؛ عنه عن القاسم عن عبد الصمد بن بشیر عن سلیمان بن هلال قال سأل بعض أصحابنا أبا عبد الله ع عن الرجل یأتی البهیمة فقال یقام قائما ثم یضرب ضربة بالسیف أخذ السیف منه ما أخذ قال فقلت هو القتل قال هو ذاک.[4]

سلیمان بن هلال گوید: بعضی از اصحاب ما از امام صادق علیه السلام در مورد مجازات کسی که با حیوانی جمع شود، فرمود: او را در حالی که ایستاده است ضربه ای با شمشیر می زنند تا هر جایی که برسد. راوی گویدمراد از آن قتل است؟ حضرت فرمود: بله، همان است.
پاسخ
اشکال مذکور وارد نیست چرا که قطعاً مراد از قتل در صحیحه جمیل بن درّاج به معنای کشتن حقیقی و گرفتن جان نیست چرا که عقوبت اتیان بهائم نمی تواند بیش از وطی زن اجنبیه که مجازاتش یکصد ضربه تازیانه است باشد . بنابراین کلمه یقتل در صحیحه بر معنای شدت تعزیر حمل می شود.
دسته دوم : یکصد ضربه تازیانه (حدّ زنا(
در موثقه ابوبصیر آمده است؛ و عنه عن یونس عن ابن مسکان عن أبی بصیر عن أبی عبد الله ع فی رجل أتی بهیمة فأولج قال علیه الحد[5] .
امام صادق علیه‌السلام در مورد حکم کسی که با حیوانی جمع شود بر او دخول کند فرمود: حدّ (زنا) بر او ثابت می شود.
روایت مذکور نیز در کافی[6] از یونس نقل شده که در طریق آن سهل بن زیاد آمده و سنداً ضعیف محسوب می‌شود و البته در آن تصریح به حد زناکار شده است. نیز شیخ طوسی آنرا نقل کرده است.

اشکال
هر چند حدّ مذکور در روایت ظهور در حدّ زنا دارد لکن طبق وجود قرینه بر اینکه مجازات چنین عملی نمی تواند مساوی یا بیشتر از حدّ زناکار باشد، از نظر عرف قابل پذیرش نیست و عرف نمی تواند قبول کند که مجازات دخول به حیوانات با مجازات دخول به انسان مساوی باشد.
دسته سوم: بیست و پنج ضربه تازیانه
در برخی روایات مقدار مجازات مذکور همانند مجازات افطار عمدی روزه ماه مبارک رمضان یعنی بیست و پنج ضربه تازیانه ( یک چهارم حدّ زانی) تعیین گردیده است.
در صحیحه عبدالله بن سنان آمده است؛محمد بن الحسن بإسناده عن یونس بن عبد الرحمن عن عبد الله بن سنان عن أبی عبد الله ع و عن الحسین بن خالد عن أبی الحسن الرضا ع و عن صباح الحذاء عن إسحاق بن عمار عن أبی إبراهیم موسی ع فی الرجل یأتی البهیمة فقالوا جمیعا إن کانت البهیمة للفاعل ذبحت فإذا ماتت أحرقت بالنار و لم ینتفع بها و ضرب هو خمسة و عشرین سوطا ربع حد الزانی و إن لم تکن البهیمة له قومت و أخذ ثمنها منه و دفع إلی صاحبها و ذبحت و أحرقت بالنار و لم ینتفع بها و ضرب خمسة و عشرین سوطا فقلت و ما ذنب البهیمة فقال لا ذنب لها و لکن رسول الله ص فعل هذا و أمر به لکیلا یجترئ الناس بالبهائم و ینقطع النسل.[7]

امام علیه السلام در باره مردي كه به يك حيوان تجاوز كرده فرمود: اگر چهار پا متعلق به فاعل باشد كشته مى‌شود و سپس گوشت و پوستش در آتش سوزانيده مى‌شود، تا كسى از گوشت آن حيوان نخورد، و فاعل را بيست و پنج تازيانه كه يك چهارم حد زانى است مى‌زنند. اگر چهار پا متعلق به فاعل نباشد آن را قیمت گذاری مي كنند و بهايش را از فاعل‌ مي گيرند، و به صاحب حيوان مى‌دهند، و بعد مي كشند و آتش مي زنند، و بيست و پنج تازيانه هم بر فاعل مي زنند. راوى گويد: گفتم: گناه آن حيوان چيست؟ فرمود: حيوان گناهى ندارد، و لكن رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله چنين حكم كردند، براى اينكه مردم به چهارپايان روى نياورند و نسل بشر منقطع نگردد.
قابل ذکر است که روایت مذکور دارای سه طریق است که عبارت از موثقه اسحاق بن عمار از امام کاظم علیه السلام و صحیحه حسین بن خالد از امام رضا علیه السلام و نیز صحیحه عبدالله بن سنان می باشد.
دسته چهارم: مجازات معینی ندارد.
در معتبره حسین بن عُلوان آمده است؛ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ ظَرِیفٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ ع أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ رَاکِبِ الْبَهِیمَةِ فَقَالَ لَا رَجْمَ عَلَیْهِ وَ لَا حَدَّ وَ لَکِنْ یُعَاقَبُ عُقُوبَةً مُوجِعَةً.[8]
امام صادق از پدرش علیهماالسلام فرمود: از امیرمؤمنان علی علیه‌السلام در مورد مجازات کسی که با حیوانی جمع شود پرسیده شد و حضرت فرمود: او سنگسار نمی شود و حدّی( یکصد ضربه تازیانه) هم بر او نیست ولی او به صورت دردناکی مورد عقوبت قرار می گیرد.
باید گفت: روایت مذکور به عنوان قرینه برای معنای قتل در صحیحه جمیل بن درّاج محسوب می‌شود و مراد از آن را به معنای ضرب شدید تعیین می کند.
نظر مختار
پس از بیان طوایف و دسته های چهارگانه روایات در فرض مسأله باید گفت روایات دسته سوم با دسته دوم در تعارض می باشد چرا که مجازات در یکی بیست و پنج ضربه تازیانه و در دیگری یکصد ضربه تازیانه تعیین شده است. بنابراین اگر قائل به تساقط در متعارضین گردیم ، به هیچکدام عمل نمی شود.
بنابراین از آنجایی که می دانیم چنین عملی - جمع شدن با حیوانات - از گناهان محسوب می‌شود،چنانچه خداوند می فرماید: ﴿فَمَنِ ابْتَغَىٰ وَرَاءَ ذَٰلِكَ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْعَادُونَ﴾ [9] [10] یعنی كسانی [كه در بهره‌گیری جنسی، راهی‌] غیر از این جویند، تجاوزكار [از حدود حق‌] هستند. لذا باید گفت مجازات آن تعزیر است که مقدارش طبق صلاحدید حاکم خواهد بود.