درس خارج فقه استاد هادی نجفی

در برخی موارد برای عدمِ جواز اتلاف مال توسط کسی که خیار ندارد ،دلیل اقامه شده است.

در مواردی مانند جائی که فروشنده در یک بیع خیاری مبیع خود را به نصف ارزش آن به خریدار بفروشد و در ضمنش شرط نماید که اگر تا مدّت زمان مشخصی ثمن را برگرداند مبیع به او بازگردانده شود و در غیر اینصورت مبیع از آنِ مشتری باشد.در فرض مذکور مشتری نمی تواند در مبیع تصرّفاتی کند که موجب اتلاف حقیقی یا اعتباری آن گردد و بر او لازم است که مال را تا پایان مدّت خیار حفظ نماید.

دلیل بر وجوب حفظ مال در فرض مسأله وجود شرط ضمنی و پذیرش آن توسط خریدار می باشد.
سیره عقلاء و متشرّعه بر جواز تصرّف در زمان خیار نسبت به مالی که به انسان منتقل شده دلالت دارد و البته شنیده یا دیده نشده که فروشنده نتواند در ثمنِ کالایی که به مشتری فروخته و مشتری در آن برای خود خیار جعل کرده، تصرّف کند بلکه هر نوع تصرّفی - هر چند موجب اتلاف ثمن گردد،برایش جایز است.

در مواردی مثل بیع حیوانی که مشتری در آن سه روز خیار دارد و از طرفی هم خریدار در آن برای خود خیار جعل کرده - تا بتواند معامله را فسخ کند - و آنرا به نحو شرط ضمن عقد ذکر نموده است، تصرّفات متلفانه - که منجر به اتلاف حیوان شود- جایز نیست چرا که دلیل بر عدمِ چنین تصرّفی وجود دارد و آن التزام به شرط ضمن عقد است.

بنابراین در هر خیاری که به عنوان شرط ضمنی بر تحفّظ عین محسوب شود، سیره عقلاء و متشرعه دلالت بر عدمِ تصرّفات متلفانه دارد و در غیر مورد مذکور تصرّفات مذکور بلا اشکال است.