درس خارج فقه استاد هادی نجفی

شیخ اعظم (قدّس سرّه) بر روایات عینه اشکال وارد نموده و می فرماید: آنها دلالتی بر خلافِ مسلک شیخ طوسی(قدّس سرّه) ندارند چرا که ملکیت بوسیله اسقاطِ خیار برای مشتری حاصل می شود. به عبارت دیگر همین که مبیع در بیع عینه فروخته شد و دوباره همان خریده شده است در واقع حکم اسقاطِ خیار می‌باشد.

یعنی مالکیت برای مشتری با اقدامش بر بیعِ همین کالا حاصل می شود، لذا در حکم اسقاطِ خیار است. پس اقدام بر خریدِ مجدّد در حکم رضایت به بیع و اسقاطِ خیار است لذا ملکیت حاصل شده است و البته دلالت بر قول مشهور ندارد و می توانیم این روایات را بر مسلک شیخ طوسی (قدّس سرّه) نیز توجیه کنیم و ردّی بر ایشان محسوب نمی شود.

در پاسخ به اشکال شیخ اعظم (قدّس سرّه) می گوئیم اسقاطِ خیار به یکی از دو چیز محقق می شود. نخست به وسیله إنشاء قولی یا فعلی که دال بر اسقاطِ خیار باشد و دیگر بوسیله اسقاطِ تعبّدی که شارع به آن حکم می کند . - مثل صحیحه علی بن رئاب که در آن تصرفاتی مثل لمس یا نظر یا تقبیل در کنیز را مسقطِ خیار شمرده است. - لکن در بیع عینه هیچکدام از دو مسقطِ مذکور ذکر نشده است بنابراین خیار هنوز وجود دارد و ملکیت به نفس عقد حاصل شده و در نتیجه روایاتِ بیعِ عینه دالّ بر قول مشهور است.