درس خارج فقه استاد هادی نجفی

موضوع: خیارات/ خیار عیب/ فروع

محقق می فرماید:حد رجم بر کسی است که محصن باشد که قبلا محصن و شرایط احصان بیان شد.

اگر به بالغ عاقل زنا کرد رجم می شود پس شامل نابالغ و مجنون نمی شود.

اصحاب اتفاق دارند که اگر مرد محصن با زن عاقله بالغه زنا کرد یا بالعکس ، حدش رجم است.

در جواهر می گوید : بلا خلاف اجده فیه بل الاجماع بلکه محکی از اجماع محصل و منقول این مطلب اجماعی است و نصوصش هم متواتر بوده که خواهد آمد.

عده ای حد رجم را منکرند که البته سخنی بی پایه است چرا که پیامبر (ص) و امیرمومنان (ع) رجم نموده اند و این مطلب به سنت قطعیه ثابت است که رجم در شریعت وجود دارد مثل جریان و داستان ماعز در زمان رسول خدا (ص) و نیزحد رجم در زمان خلافت امیرمومنان (ع) در کوفه وجود داشته است. و نیز فقهای مسلمین هم شیعه و هم سنی بر آن اجماع دارند ومی گویند رجم در قرآن نیامده که البته خلیفه ثانی مخالف است ولی در سنت آمده و واقع هم شده است.

محقق می گوید: فان کان شیخا او شیخه اگر محصن زنا کار پیر باشد ابتدا 100 تازیانه و سپس رجم می شوند. دلیلش را صاحب جواهر چنین می گوید که:بلا خلاف محقق معتد به اجده فیه ایضا با الاجماع بقسمیه علیه

بله نقل خلاف شده از ابن عقیل عمانی که می گوید: چنین کسی رجم می شود ولی تازیانه نمی خورد.کتاب عمانی الفقه الحمدی نام دارد که مفقود است و جناب علامه در مختلف ج 9 ص 131 از او نقل می کند.

صاحب جواهر گفته : ابن عقیل عمانی که در مساله فقط قایل به رجم است را نمی توان به عنوان مخالف محسوب نمود همانند بعضی از نصوص در مساله که در بعضی حد رجم آمده و تازیانه ذکر نشده و در بعضی دیگر هر دو حد رجم و تازیانه آمده است لذا روایاتی که حد تازیانه را نگفته به روایاتی که آنرا آورده تقیید می شود.

روایات در مساله که باید 2 حد تازیانه و رجم را جاری کرد.

    1. وسایل ج 28 باب اول از ابواب حد زنا ص 64 ح 9 [1]

عنه یعنی جناب شیخ به سند خود تا حسین بن سعید اهوازی عن ابن ابی عمیر عن عبدالرحمن و حماد عن حلبی که سند صحیح است صحیحه حلبی

عن ابی عبدالله (ع)قال: فی الشیخ و الشیخه جلد مآه و الرجم و البکر و البکره جلد مآه و نفی سنه

اشکال: در روایت قید احصان ذکر نشده است پس حکم در مساله مخصوص محصن نمی شود.

پاسخ: قید احصان به قرینه مقابله که در ادامه آمده بدست می آید که بکر و بکره را در مقابل شیخ و شیخه آورده است.

اشکال:بکر در روایت یعنی کسی که برای نخستین بار زنا کرده یعنی ممکن است کسی شیخ و شیخه باشد و زنا کند ولی محصن نباشد نتیجه اینکه قید احصان از روایت بدست نمی آید

پاسخ: قید احصان با تقیید به روایت دیگر بدست می آید یعنی حدیث دوم باب که چنین است:

کلینی عن علی بن ابراهیم عن ابیه عن ابن ابی نجران عن عاصم بن حمید عن محمد بن قیس که روایت صحیحه است عن ابی جعفر(ع) قال : قضی امیرالمومنین (ع) فی الشیخ و الشیخه ان یجلدا ماه و قضی للمحصن الرجم یعنی شیخ و شیخه اگر محصن باشند 2 حد جرای می شود ابتدا 100 ضربه تازیانه و سپس رجم می شوند.

قید احصان از این روایت و جمع 2 حد از روایت دیگر شماره 9 که ذکر شد بدست می آید. در ادامه روایت دارد که: و قضی فی البکر و البکره اذا زنیا جلد ماه و نفی سنه فی غیر مصرهما

بنابر این اطلاق در روایت را به این روایت مقید قید می زنیم و معلوم می شود که حد شیخ و شیخه در زنا اگر محصن باشند 100 تازیانه و سپس رجم است. یعنی صحیحه حلبی را این روایت محمد بن قیس به قید محصن مقید می کند.

در صحیحه عبدالله بن سنان ح 4 همین باب مذکور چنین آمده:

کلینی عن علی بن ابراهیم عن محمد بن عیسی بن عبید عن یونس عن عبدالله بن سنان عن ابی عبدالله (ع): الرجم فی القرآن قول الله عزوجل اذا زنا الشیخ و الشیخه فارجموهما البته فانهما قضیا الشهوه [2]

فرمود: رجم در قرآن آمده که اگر شیخ و شیخه زنا کردند البته رجم می شوند چون شهوت جنسی از آنها گذشته است واز آنها دیگر چنین انتظاری نمی رود لذا عقابشان مضاعف است.

این روایت از باب تقیه صادر شده چون در روایات فریقین آمده که تنها قایل به آن خلیفه ثانی است و اهل سنت قایل به نسخ تلاوت آن شده اند و آیه این است که در پایان سوره احزاب آمده یعنی آیه 73 ﴿الشیخ و الشیخه اذا زنیا فارجموهما البته نکالا من الله والله عزیز حکیم﴾[3] که در مصادری همچون و در المنثور ج 5 ص 180 و الاتقان سیوطی ج 2 ص 25 و سنن ابی داوود ج 4 ص 144 ح 4418 این مطلب نقل شده است. [4] [5] [6] [7]

این روایت صحیحه عبدالله بن سنان از باب تقیه صادر شده و بسیار زیرکانه است چرا که حضرت(ع) قسمت اول را نقل می کنند ولی قسمت دوم که شباهت با آیات دیگر دارد را نمی آورند تا ساختگی بودن آیه را گوشزد نمایند.

حدیث 5 همین باب: و عنه -یعنی از جناب یونس- عن ابان عن ابی العباس عن ابی عبدالله – سند موثق بلکه صحیحه است-عن اب عبدالله (ع) قال : قال: رجم رسول الله(ص) و لم یجلد و ذکروا انّ علیا (ع) رجم بالکوفه و جلّد [8]

عبارت ذکروا از راوی است سپسدر ادامه حضرت (ع) می فرمایند: ما نعرف هذا یعنی حضرت انکار می کنند. در ادامه مشار الیه این عبارت هذا با کلمه ای تفسیریه مشخص شده یعنی این مطلب از کلام راوی است که همان یونس بن عبدالرحمن باشد یعنی لم یحد رجل حدّین.آنچه حضرت انکار می کنند این است که گناه واحد 2 حد ندارد .

اگر ای تفسیریه از امام (ع) باشد با روایت دیگر که حکم زنای شیخ و شیخه ی محصن را جلد و رجم هر دو می داند معارض است.

ظاهرا این تفسیر از از راوی یعنی یونس است و کلام او برای ما حجیت ندارد و او دچار اشتباه شده است چون ممکن است جمله ی ما نعرف هذا به صدر روایت برگردد که پیامبر رجم کرد و جلد نکرد و ممکن است این انکار امام(ع) حمل بر ذیل روایت بشود آنجا که فرمود: امیر مومنان (ع) در کوفه هم رجم کردند و هم تازیانه زدند و دلیلش این است که موضوع زنای شیخ و شیخه در کوفه محقق نشده لذا حدی هم جاری نشده است.

بنابراین هر چند این روایت ظاهرا با روایات دیگر معارض است لکن آنچه در توجیهش بیان شد که از شیخ طوسی است قابل پذیرش است .

اشکال: ظاهر روایت این است که برای یک گناه 2 حد نقل نشده علاوه بر اینکه شیخ و شیخه مستحق ترحم اند به این معنا که در روایت باید عبارت ای تفسیریه را از امام (ع) دانست و نه از جانب راوی

پاسخ: ظاهر این روایت معارض با روایات دیگر است و از طرفی موافق با روایات عامه است و جملگی متفق اند که در باب زنای شیخ و شیخه صرفا قایل به حد رجم شده اندو مصادر زیر مستند آنهاست: [9] [10] [11]

بدایع الصنایع ج 7 ص 39 و مغنی ابن قدامه ج 10 ص 120 و شرح کبیر ج 10 ص 155

لذا روایتی را که ابن عقیل عمانی نقل می کند در باب زنای شیخ و شیخه که شاید بتوان آنرا را مخالف به حساب نیاورد و صحیحه عبدالله بن سنان هم حمل بر تقیه میشود و قدرت معارضه ندارد.

بنابراین به جهت عمل به روایات چنانچه محصن به بالغ عاقل زنا کند حدش رجم است ولی اگر محصن شیخ و شیخه باشد علاوه بر حد رجم حد یکصد تازیانه هم دارد.