درس خارج فقه استاد هادی نجفی

موضوع:خیارات / خیار عیب / فروع

فرع سوم

اگر بایع به اخذ مبیع بصورت معیوب حادث راضی باشد حکم در مساله چگونه است؟

شیخ انصاری (ره) از مبسوط شیخ طوسی(ره) (ج 2 ص 132) نقل می کنند[1] که در این صورت برای مشتری مطالبه ارش به عیب سابق جایز نیست و همچنین شیخ انصاری (ره) می فرمایند: اینجا از مواردی است که در ابتدای مساله خیار عیب (ص 276) [2] در آن اشاره شد و گفتیم که حق ارش برای مشتری مشروط به یاس از رد می باشد .

شیخ طوسی (ره) ارش و رد را در طول یکدیگر می دانند.

البته شیخ انصاری در ادامه می گوید اطلاق روایات با اخذ ارش در این مساله منافات دارد. که ما قایل شدیم به اینکه ادعای دلالت روایات بر اینکه حق ارش در عرض حق رد باشد، تمام نیست.

فرع چهارم

موضوعش تبعّض صفقه است که شیخ انصاری(ره) به عنوان تنبیه (ص 307) می آورد .

آیا تبعّض صفقه از ناحیه بایع به خاطر عیب جدید مانع از حق رد بدلیل عیب قبلی هست یا نه؟

مساله 3 صورت پیدا می کند:

    1. تبعض صفقه نسبت به احد العوضین (ثمن یا مثمن)

    2. تبعض صفقه نسبت به بایع

    3. تبعض صفقه نسبت به مشتری

صورت اول

مثال: مانند موردی که مشتری یک یا دو مبیع را به ثمن واحد از بایع واحد بخرد و سپس معلوم شود که بعضی از مبیع معیوب است و یا در موردی که مبیع واحد را از بایع واحد بخرد و سپس معلوم شود که مقداری از ثمن معیوب است.

یعنی اگر عیب در مثمن یا ثمن باشد آیا می تواند فقط قسمت معیوب را برگرداند و چنین حقی را دارد یا نه؟ این معنای تبعّض صفقه نسبت ثمن و مثمن است.

صورت دوم

مثال: در موردی که دو نفر بایع مبیع واحدی را بفروشند و سپس معلوم شود که مبیع معیوب است و در اینجا مشتری بخواهد فقط سهم یکی از دو بایع را برگرداند. این معنای تبعّض صفقه نسبت به بایع است.

صورت سوم

مثال: در موردی که دو مشتری از یک بایع مبیعی را بخرند و سپس معلوم شود که مبیع معیوب است و فقط یکی از دو مشتری بخواهد سهم خود را برگرداند و مشتری دیگر راضی به عیب باشد. این معنای تبعض صفقه نسبتبه مشتری است.

شبیه این مثال در موردی است که دو وارث مبیعی را بخرند و سپس معلوم شود که مبیع معیوب است و فقط یکی از وراث بخواهد نسبت به سهم خود معامله را فسخ کند وآنرا برگرداند.

نتیجه اینکه شیخ انصاری(ره) می فرماید: این مساله 3 صورت پیدا می کند یعنی تبعض صفقه در ناحیه ثمن و مثمن ، تبعض صفقه در ناحیه بایع ، تبعض صفقه در ناحیه مشتری

حال مساله در این است که با این صور تبعض صفقه آیا فسخ و رد جایز است یا نه؟