درس خارج فقه استاد هادی نجفی
1400/03/18
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: خيارات/خيار العيب /حکم خیار در مبیع معیوب به عیب سابق و احداث عیب جدید در صورت تعدد بایع
صورت دوم در مساله
چنانچه بایع متعدد باشد حکم خیار در مساله چگونه است؟
یعنی چنانچه مبیعی معیوب را یک خریدار از چند فروشنده خریداری نمود و سپس عیب جدیدی ایجاد شد، آیا خریدار می تواند در حصه بعضی از فروشندگان خیار عیب خود را اعمال کند و در مورد بقیه آنرا اعمال نکند؟
شیخ (ره) در مکاسب[1]
فرمود: ظاهر این است که خلافی در جواز آن وجود ندارد و بدون اشکال است چرا که در این صورت دیگر ضرری متوجه بایع نمی باشد و دلیل لاضرر جاری است و عین مبیع در نزد بایع از همان ابتدا مبعّض و جدا جدا و سهم بندی شده بود لذا نقص و تغییری در آن از طرف خریدار ایجاد نشده است.
باید گفت : این مطلب شیخ (ره) در صورتی درست است که قائل شویم مانع از ثبوت خیار در صورت اولی که ذکر شد دلیل لاضرر باشد در حالیکه ادعای شیخ(ره) بر ثبوت خیار صرفا روایت بود و اینکه اصلا دلیل اطلاق ندارد و از اثبات چنین خیاری در مساله قاصر است و نمی تواند در حصه و سهمی از مبیع در عقد واحد جاری شود.
به دیگر بیان این نظر شیخ (ره) در مساله با مبنای ایشان مطابقت ندارد چون مبنایشان این بود که یک خیار وجود دارد و تعدد خیار و اعمال آن در جزئی از مبیع جایز نیست و دلیل از اثبات آن قاصر است لذا نظر ایشان در این صورت از مساله خلاف مبنایی است که قبلا بیان فرمودند.
از طرفی مرسله جمیل نیز نمی تواند دلیل بر اثبات چنین خیاری - اعمال خیار در بخشی از مبیع و امضاء بیع در بخش دیگر- در مساله گردد. از مرسله فهمیده شد که اگر مبیع قائم بعینه باشد و تغییری در آن پدید نیامده باشد قابل رد است و اِلّا فلا و نیز فرقی بین تعدد بایع و مشتری نمی باشد.
و می گوییم چنین نظری از شیخ (ره) در مساله -با توجه به مبنا و بیانشان در صورت گذشته مساله- عجیب است و البته عجیبتر اینکه ادعای عدم خلاف نیز می کنند!
نظر استاد: با توجه به مطالب مذکور و اشکال بر شیخ(ره) ما از ایشان در این مساله جدا شده و قائل به همان نظر مشهور و مبنای شیخ(ره) در مساله می شویم و می گوییم تعدد خیار جایز نیست و صرفا یک خیار در مجموع مبیع وجود دارد که خریدار می تواند آنرا اعمال کند یا اینکه معامله را امضاء نماید.
آنچه گذشت پایان کلام در مواردی بود که فقط رد و برگرداندن بیع - و نه ارش -در آن جایز است.
