درس خارج فقه استاد هادی نجفی

موضوع: کتاب الخيارات/خيار العيب /ادامه مورد هشتم مسقطات رد و ارش معا

بحث در جهت دوم دلیل رد از مورد هشتم مسقطات رد و ارش می باشد. یعنی آیا مانعی از اطلاق مستفاد از ادله خیار عیب وجود دارد تا مخصص آن باشد؟
باید گفت: تاخیر اعمال خیار توسط مشتری و ابقاء مبیع معیوب نزد او علل فراوانی دارد که به چند مورد اشاره می شود.
۱) علت تاخیر اِعمال خیار توسط مشتری ناشی از عدم التفات به عیب باشد.
۲) علت تاخیر اعمال خیار توسط مشتری ناشی از تساهل و تسامح او باشد.
۳) علت تاخیر اعمال خیار توسط مشتری ناشی از رضایت بر مبیع باشد.
۴) علت تاخیر اعمال خیار توسط مشتری ناشی از رضایت بر مبیع معیوب باشد.
با توجه به موارد فوق چنین بدست می آید که علت تاخیر اعمال خیار توسط مشتری منحصر در رضایت او به مبیع معیوب نیست و ممکن است علل دیگری نیز داشته باشد بنابراین نمی تواند مانع از جریان اطلاق ادله خیار عیب گردد لذا حق رد برای مشتری ثابت می باشد. به بیان دیگر تاخیر اعمال خیار توسط مشتری دال بر رضایت او نیست تا مانع از جریان اطلاق ادله خیار در ما نحن فیه گردد.
مقام دوم: اثبات ارش
در این مقام نظر شیخ(ره) این است که تاخیر از اعمال خیار توسط مشتری مسقط حق ارش او نخواهد بود ولو اینکه او حدثی مغیّر در آن ایجاد نموده باشد.
دلیل شیخ(ره)
در ادله خیار عیب که صرفا دو روایت صحیحه زراره و مرسله جمیل بود حق الارش مقید به هیچ زمانی نشده است بلکه حق الارش را مادامی که عین موجود باشد برای مشتری ثابت می داند. لذا حق الارش هیچ فوریتی ندارد و مشتری می تواند در هر زمانی از حق الارش خود با وجود شرایط دیگر استفاده نماید.
نظر استاد
با توجه به ادله مطروحه در مساله باید گفت : تاخیر اعمال خیار توسط مشتری موجب سقوط حق رد و ارش نخواهد شد چنانچه همین نظر را فاضل سبزواری (ره) در کفایه[1] و شیخ یوسف بحرانی(ره) در حدائق[2] اختیار نموده اند.
اشکال سید یزدی(ره) بر شیخ(ره)
ایشان در حاشیه خود بر مکاسب اشکالی را بر این عبارت شیخ(ره) در مکاسب که فرمود: بناءً على ما تقدّم في سائر الخيارات: من لزوم الاقتصار في الخروج عن أصالة اللزوم على المتيقّن السالمة عمّا يدلّ على التراخی[3] وارد نموده اند و فرمودند: ظاهرا در عبارت شیخ(ره) سقط و افتادگی وجود دارد.[4]
پاسخ
باید گفت: اشکال ایشان وارد نیست و در عبارت افتادگی و سقطی وجود ندارد و معنای عبارت شیخ(ره) این است که چون ایشان قائل به اطلاق در دلیل خیار نیستند لذا می گویند خیار علی الفور است و با تاخیر اعمال خیار توسط مشتری حق رد مبیع از او ساقط می گردد و سپس ادله لزوم بیع مانند "افوا بالعقود" و لا تاولها اموالکم بینم با الباطل" و ... در عقد جاری می شود. بنابراین ادله خیار عیب قاصر است و اطلاقی ندارند. البته باید گفت بنابر مبنای ایشان این نظر صحیح است هر چند ما مبنای ایشان را نپذیرفته ایم.