درس امامت - کتاب المراجعات - استاد ربانی

موضوع: مراجعه 48 ، بررسی حدیث 40

حدیث 40 از مراجعه 48

در این حدیث علامه شرف الدین دو روایت را نقل کرده است و مضمون هر دو این است که امیرالمومنین (ع) به فرمایش پیامبر اکرم (ص) دارای هفت خصلت ویژه است که کسی در میان امت اسلامی و دیگران توانایی برابری با آن حضرت را در این خصلتها ندارد: «أولهم إيمانا باللّه، و أوفاهم بعهد اللّه، و أقومهم بأمر اللّه، و أقسمهم بالسويّة، و أعدلهم في الرعيّة، و أبصرهم في القضيّة، و أعظمهم عند اللّه مزية».

در تایید علامه در این مراجعه گفته شد این مضمون از صحابه دیگر مانند عمربن خطاب هم نقل شده است. حدیث وی از کتاب تاریخ مدینه دمشق و کنزالعمال نقل شد. روایت دیگر از جابر بن عبدالله انصاری بود که در آن پیامبر اکرم (ص) فرمود: «و الذي نفسي بيده ان هذا و شيعته هم الفائزون يوم القيامة ثم انه أولكم ايمانا و أوفاكم بعهد اللّه و أقومكم بأمر اللّه و أعدلكم في الرعية و أقسمكم بالسوية و أعظمكم عند اللّه مرّية. قال: و نزلت: إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ، قال و كان أصحاب محمد صلّى اللّه عليه و آله إذا أقبل علي عليه السلام قالوا قد جاء خير البرية». این روایت را خوارزمی در المناقب و حموینی خراسانی در فرائد السمطین و حسکانی در شواهد التنزیل نقل کرده اند.[1]

در روایت دیگری پیامبر اکرم (ص) به حضرت زهرا (س) فرمود: من تو را به ازدواج کسی در آوردم که دارای این ویژگی ها بود: «أكثرهم علما و أعظمهم حلما و أقدمهم سلما».

همچنین گفته شد در روایات دیگری این خصلت ها به صورت جدا جدا بیان شده است، مانند حدیث «سبقت ایمان» و حدیث «مدینه العلم» و حدیث «منزلت». این احادیث بیان گر آن است که اگر احادیث مورد بحث بر فرض دچار ضعف سندی هم باشد اما از جهت محتوا دارای شواهد قطعی است.

آیه مباهله نیز شاهدی بر وجود همین صفات ممتاز در امیرالمومنین (ع) است. قرآن کریم در این آیه می فرماید: «فَمَنْ حَاجَّكَ فيهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَكُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَكُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكاذِبين‌»[2] : پس هر كه با تو درباره عيسى پس از آنكه بر تو [به واسطه وحى ، نسبت به احوال وى‌] آگاهى آمد ، گفتگوى بى‌منطق كند، بگو : بياييد ما پسرانمان و شما پسرانتان، و ما زنانمان و شما زنانتان، و ما خويشان نزديك و شما خويشان نزديكتان را دعوت كنيم ؛ سپس يكديگر را نفرين نماييم ، پس لعنت خدا را بر دروغگويان قرار دهيم‌.

روایات درباره این آیه شریفه بیان می کند که پیامبر اکرم (ص) دست حسنین (ع) را گرفت و همراه حضرت زهرا (س) و امیرالمومنین (ع) برای مباهله حرکت کردند. در این آیه امیرالمومنین (ع) مصداق «انفسنا» است و از زبان خدای متعال به عنوان نفس پیامبر (ص) قلمداد شده است. مراد عینیت نیست، بلکه مراد این است که او از نظر شخصیت، شخصیت پیامبرانه دارد و از نظر کمالات وجودی بعد از پیامبر اکرم (ص) برترین است. این آیه افضلیت، عصمت امیرالمومنین (ع) را اثبات می کند. باید در تفسیر این آیه توجه داشت که کلام الهی است و باید با جوانب آن در نظر گرفته شود و مدلول مطابقی و التزامی حکیم معتبر است و خلاف آن دلیل می خواهد.

و نیز موارد بسیاری در روایات در مورد کمالات خاص امیرالمومنین (ع) آمده است. از جمله آنها حدیث اخوت است که قبلا به تفصیل مورد بررسی قرار گرفت و گفته شد همان طور که طلعه شافعی و دیگران گفته اند در اخوت یک نوع مماثلت در نظر گرفته می شد و در هر دو نوبت عقد اخوت، رسول اکرم (ص)، امیرالمومنین (ع) را به عنوان برادر خود برگزید و این نشان می دهد که در میان صحابه کسی همتای امیرالمومنین (ع) نبود که به عنوان اخوت خاص رسول اکرم (ص) انتخاب شود.

حدیث دیگر، حدیث «علی منی و انا من علی» است.[3] حاکم نیشابوری وقتی این حدیث را نقل می کند آن را صحیح دانسته که مطابق شرط شیخین است. ذهبی نیز آن را صحیح می داند. این حدیث و احادیث دیگری که مانند آن است بیانگر آن است که امیرالمومنین (ع) در کمالات و صفات، همتای پیامبر (ص) بوده و فرد دوم بعد از ایشان به شمار می رود. همان طور که پیامبر اکرم (ص) در میان مخلوقات الهی در قله است، دومین ایشان امیرالمومنین (ع) است. این چنین شخصیتی علی القاعده شانیت رهبری امت از همه جهات: اخلاقی، سیاسی، علمی و باطنی را بر عهده خواهد داشت.

در روایت دیگر آمده است که پیامبر اکرم (ص) فرمود: «من اطاع علیا فقد اطاعنی و من عصی علیا فقد عصانی».[4] حاکم می گوید این حدیث صحیح است اما شیخین آن را نقل نکرده اند. ذهبی نیز آن را صحیح دانسته است. در روایت دیگر فرمود: «من سب علیا فقد سبنی»[5] . این حدیث را نیز حاکم و ذهبی صحیح دانسته اند. در روایت دیگر آمده است: «من آذا علیا فقد آذانی»[6] . حاکم و ذهبی این حدیث را نیز صحیح دانسته اند. در روایت دیگر آمده است: «من فارقک فقد فارقنی».[7] این حدیث را حاکم صحیح دانسته است. حدیث دیگر «انت سید فی الدنیا و سید فی الاخره حبیبک حبیبی و حبیبی حبیب الله و عدوک عدوی و عدوی عدوالله»[8] است. حاکم این روایت را صحیح دانسته است اما ذهبی می گوید راویان آن ثقات است اما متن آن منکر است. جای تعجب دارد که این روایت با روایت «من اطاع علیا فقد اطاعنی ... » و «من آذا علیا فقد آذانی» چه تفاوتی می کند که ذهبی آنها را صحیح دانسته اما این حدیث را منکر دانسته است؟!

در روایت دیگر پیامبر اکرم (ص) به حضرت زهرا (س) فرمود: «إن اللّه اختار من أهل الأرض رجلين أحدهما أبوك و الآخر بعلك‌»[9] . این روایت از صحابه مختلف نقل شده است مانند ابو ایوب انصاری، سلمان فارسی، عبدالله بن عباس، علی الهلالی، امیرالمومنین (ع)، ابوهریره. و در نقل دیگر آمده است: « [يا] فاطمة عليها السّلام إنّ اللّه اطّلع على أهل الأرض اطّلاعة فاختار رجلين أحدهما أبوك فجعله نبيّا و الآخر بعلك فجعله وصيّا».

در روایت دیگر پیامبر اکرم (ص) به امیرالمومنین (ع) فرمود: «ما سألت اللّه لي شيئا الا سألت لك مثله، و لا سألت اللّه شيئا الا أعطانيه غير أنه قيل لي: لا نبي بعدك».[10]

این احادیث همه مویدات حدیثی هستند که علامه شرف الدین بیان کرده است و امیرالمومنین (ع) را ثانی بعد از پیامبر اکرم (ص) دانسته است. ادامه بحث انشاءالله در جلسه آینده بیان می شود.

﴿.....﴾ اللهم صل علی محمد و آل محمد