درس امامت - کتاب المراجعات - استاد ربانی

موضوع: فضائل حضرت زهرا (س) در مستدرک حاکم نیشابوری

فضائل حضرت زهرا (س) در مستدرک حاکم نیشابوری 2

5. عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُرَيْدَةَ، عَنْ أَبِيهِ قَالَ: «كَانَ أَحَبُّ النِّسَاءِ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَاطِمَةُ، وَمَنِ الرِّجَالِ عَلِيٌّ»[1] : بریده اسلمی نقل می کند: محبوب ترین زنان نزد رسول خدا (ص) فاطمه و محبوب ترین مردان، علی (ع) است. بریده در اینجا کلام پیامبر (ص) را نقل می کند. همچنین می توان گفت که وی رفتار رسول اکرم (ص) را نقل می کند. البته مانعه الجمع هم نیست و هر دو وجه ممکن است.

این روایت بیانگر جایگاه والای امیرالمومنین (ع) و حضرت زهرا (س) است. با توجه به این اصل که محبت و بغض پیامبر (ص) الهی است به این معنا که هم انگیزه ایشان الهی و جنبه قدسی دارد و بر اساس اغراض عاطفی و دنیوی نیست و هم عمل او مطابق با واقع است که عصمت او تضمین کننده آن است. پیامبر (ص) به ما هو رسول و نبی اینگونه برخورد می کردند. این روایت افضلیت حضرت زهرا (س) و امیرالمومنین (ع) را می رساند که در میان زنان و مردان کسی برتر از آنها نبوده است. و از آنجا که از شروط امامت افضلیت است، این روایت دلیل بر امامت امیرالمومنین (ع) هم می باشد.

نکته: در فهم معنای روایت باید بر اساس فقه الحدیث به جوانب آن توجه شود، اینکه گوینده آن کیست و مدلول مطابقی و لوازم عقلایی و قواعد ادبی آن کدام است. آنچه بیان شد تحمیل بر روایت نیست بلکه تبیین آن است.

6. عَنْ عَائِشَةَ ... أَنَّهَا كَانَتْ إِذَا ذُكِرَتْ فَاطِمَةُ بِنْتُ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَتْ: «مَا رَأَيْتُ أَحَدًا كَانَ أَصْدَقَ لَهْجَةً مِنْهَا إِلَّا أَنْ يَكُونَ الَّذِي وَلَدَهَا»[2] : عایشه وقتی نام فاطمه در برابر او برده می شد می گفت: من کسی که در گفتار و سخن صادق تر از فاطمه زهرا (س) باشد ندیدم جز پیامبر (ص). حاکم این حدیث را بر اساس رجال مسلم صحیح دانسته است. ذهبی نیز آن را طبق شرط مسلم دانسته است.

عایشه از نزدیک با فاطمه در اوقات مختلف معاشرت داشته است، خصوصا با اینکه موضعش نوعا سلبی است و از روی شیفتگی اظهار نظر نمی کند، این سخنان را گفته است. با قبول این حدیث سخنان آن حضرت نسبت به خلفا در خطبه فدکیه و غیر آن ثابت تر می شود.

7. عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ «إِذَا سَافَرَ كَانَ آخِرُ النَّاسِ عَهْدًا بِهِ فَاطِمَةَ، وَإِذَا قَدِمَ مِنْ سَفَرٍ كَانَ أَوَّلُ النَّاسِ بِهِ عَهْدًا فَاطِمَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا»[3] : سیره پیامبر اکرم (ص) این بود که وقتی به سفر می رفت آخرین کسی که با او خداحافظی می کرد فاطمه بود و وقتی از سفر برمی گشت اولین کسی را که می دید فاطمه (س) بود.

وقتی یک شخصیت برجسته ای این رویه را نسبت به فردی داشته باشد نشان از علاقه فراوان نسبت به او و علو و منزلت او دارد. وقتی به تاریخ دقت می شود انسان تعجب می کند که برخی گفتار و رفتار پیامبر (ص) با حضرت زهرا (س) را می دیدند اما به خاطر مسائل سیاسی همه اینها را زیر پا قرار دادند. اینها واقعیت های باورنکردنی و تلخ تاریخی است. جا داشت صحابه پیامبر (ص) خصوصا کسانی که شاخص تر بودند، حرمت این یگانه پیامبر (ص) را نگاه می داشتند. خیلی درد آور و تاسف بار است و انسان از اینکه چنین پیشینه ای برای تاریخ اسلام رخ داده است در برابر دیگران شرمنده می شود.

8. عَنْ عَلِيٍّ عَلَيْهِ السَّلَامُ قَالَ: سَمِعْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: « إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ نَادَى مُنَادٍ مِنْ وَرَاءِ الْحِجَابِ: يَا أَهْلَ الْجَمْعِ، غُضُّوا أَبْصَارَكُمْ عَنْ فَاطِمَةَ بِنْتِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ حَتَّى تَمُرَّ»[4] : امیرالمومنین (ع) می فرماید شنیدم که پیامبر اکرم (ص) فرمود: وقتی که روز قیامت می شود منادی از پس پرده ندا می دهد: ای جمعیت، چشم هایتان را پایین اندازید تا فاطمه دختر پیامبر اکرم (ص) رد شود. این بیانگر مقام و عظمت آن حضرت است که همه اهل محشر باید در برابر ایشان توضع کنند.

9. عَنْ عَلِيٍّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لِفَاطِمَةَ: «إِنَّ اللَّهَ يَغْضَبُ لِغَضَبِكِ وَيَرْضَى لِرَضَاكِ»[5] : امیرالمومنین (ع) نقل می کنند که رسول خدا (ص) به فاطمه (س) فرمود: خداوند به جهت غضب تو غضب می کند و برای خوشنودی تو خشنود می شود. یعنی رضایت و غضب فاطمه (س) تجلی رضا و غضب الهی است.

10. عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ يَمُرُّ بِبَابِ فَاطِمَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا سِتَّةَ أَشْهُرٍ إِذَا خَرَجَ لِصَلَاةِ الْفَجْرِ، يَقُولُ: " الصَّلَاةُ يَا أَهْلَ الْبَيْتِ، {إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا} [الأحزاب: 33][6] : انس بن مالک می گوید رسول اکرم (ص) شش ماه صبح ها وقتی برای نماز از خانه بیرون می رفت، جلوی خانه فاطمه (س) می ایستاد و ندا می کرد: وقت نماز است ای اهل خانه و بعد آیه تطهیر را تلاوت می فرمود.

این روایت این نکته مهم را می فهماند که آیه تطهیر، درباره ازواج پیامبر نبوده بلکه درباره خاندان خاص پیامبر (ص) یعنی اهل کساء است. درست است که ازواج پیامبر (ص)، اهل بیت پیامبر هستند اما این ویژگی خاص که در آیه بیان شده، شامل آنها نمی شود. نزول این آیه طبق روایات مربوط به ماجرای کساء است. اکثر مفسران اهل سنت گفته اند که این آیه در شان اهل کساء است از جمله: ابوبکر حضرمی، ابن صباغ مالکی، ابوجعفر طحاوی مصری، حافظ گنجی شافعی، حاکم نیشابوری، محب الدین طبری، شیخ مومن شبلنجی، حافظ سلیمان قندوزی حنفی.

همچنین قرائن و شواهده سه گانه دلالت بر اختصاص این آیه بر اهل کساء دارد که از این قرار است:

1. روایات مربوط به ام سلمه که وی چند بار خواست که وارد کساء شود و گفت آیا من جز اهل بیت نبستم، اما پیامبر (ص) به او فرمود: انک علی خیر و هولاء اهل بیتی. و یا در روایت دیگر فرمود: برخیز و عقب برو که تو از ازواج من هستی نه اهل بیتم که در این آیه بیان شده .

2. رسول اکرم (ص) دو طرف را عبا گرفت و به خداوند عرضه داشت: اللهم هولاء اهل بیتی و اهل بیتی احق. با قرائن مقامیه گویی یک حصاری کشیده است تا کسی داخل نشود، عبارت ایشان حصر را می رساند.

3. روایاتی مانند انس که بیان می کند آن حضرت مدتی طولانی در مقابل درب خانه فاطمه (س) ایستاده و آیه تطهیر را تلاوت می فرمود. ابوالحمراء این جریان را 7 ماه و ابن عباس 9 ماه نقل کرده است. اما یک بار هم گزارش نشده که پیامبر (ص) در مقابل خانه ازواج بایستند و آیه تطهیر را بخوانند. لذا ابوجعفر طحاوی وقتی قضایا را نقل می کند می گوید مراد از اهل بیت در آیه، پیامبر (ص) و علی بن ابی طالب (ع) و فاطمه (س) و امام حسن (ع) و امام حسین (ع) است.[7] در جای دیگر می گوید اینکه پیامبر (ص) جلوی خانه فاطمه (س) می ایستاد و آیه را تلاوت می کرد نشان می دهد آیه در حق آنها نازل شده است. [8]

نکته دیگر اینکه اراده در آیه نیز اراده تکوینی است و بر عصمت اهل بیت (ع) دلالت می کند و مدح بزرگی در مورد آنان به شمار می رود خصوصا اینکه در این احادیث، فاطمه (س) محور بودند.

اللهم صل علی فاطمه و ابیها و بعلها و بنیها و السر المستودع فیها بعدد ما احاط به علمک

﴿.....﴾ اللهم صل علی محمد و آل محمد