موضوع: سرنوشت کسانی که بعد از ایمان، کافر می‌شوند:

ادامه تبیین و تفسیر ﴿غَیرِ المَغضُوبِ عَلَیهِمْ﴾ : در نمازهای پنجگانه بارها از خداوند متعال تقاضا می کنیم که ما را به راه راست هدایت کن. در جلسات پیشین صحبت در این باره بود که چه کسانی مورد خشم قرار گرفته اند تا ما راه آن ها را نرویم و این دعا در حقمان مستجاب شود. چند دسته از کسانی که مورد خشم خدا هستند در جلسات گذشته تبیین شدند.

عوامل غضب الهی: کفر، افترای به خدا، کشتن پیامبران و ارتداد از عوامل غضب الهی هستند. ارتداد یعنی بازگشت به کفر بعد از ایمان. آیاتی که دلالت بر این معنا می کند آیات ۱۰۶ و ۱۰۷ سوره مبارکه نحل است. ﴿مَن کَفَرَ بِاللّهِ مِن بَعْدِ إیمَانِهِ إِلاَّ مَنْ أُکْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالإِیمَانِ وَلَکِن مَّن شَرَحَ بِالْکُفْرِ صَدْرًا فَعَلَیْهِمْ غَضَبٌ مِّنَ اللّهِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ﴾[1] ﴿ذَلِکَ بِأَنَّهُمُ اسْتَحَبُّواْ الْحَیَاةَ الْدُّنْیَا عَلَى الآخِرَةِ وَأَنَّ اللّهَ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ الْکَافِرِینَ﴾[2] در این آیه موضوع اعلام جدا شدن از اسلام به دو موضوع تقسیم شده است. یا تحت فشار است که اظهار می کند که دست از مذهبش کشیده است. یا اینکه با آغوش باز کفر را می پذیرد.

شأن نزول این آیات: عمار و پدر و مادرش از شکنجه شده های صدر اسلام هستند. به آنها گفتند باید از اسلام دست بردارید و به پیامبر(ص) اهانت کنید. پدر و مادر عمار حتی حاضر نشدند به زبان کفر بگویند و زیر شکنجه شهید شدند. ولی عمار پسرشان، هر چه گفتند را گفت تا رهایش کردند. عده ای به پیغمبر(ص) گفتند عمار از دینش برگشت و کافر شد. پیامبر(ص) فرمود: از نوک سر تا نوک پایش مملو از ایمان است، ایمان با گوشت و خونش مخلوط شده است. در همین حال عمار در حالی که چشمانش پر از گریه بود وارد شد. حضرت با دست مبارکش اشک از چشم عمار پاک کرد و گفت اگر باز هم این اتفاق افتاد اشکالی ندارد همان حرف ها را بزنی. بعد آیات ۱۰۶ و ۱۰۷ نحل نازل شد.

کسانی که با آغوش باز کفر را پذیرفتند: این انسان ها مورد خشم خداوند هستند و عذاب بزرگی در انتظارشان است. اینهایی که از دین دست بر می دارند به خاطر یک مبنای فکری و عقیدتی نیست؛ بلکه از راه های دنیایی آن ها را منحرف می کنند. اسلام محکم ترین پایه ها را دارد و امکان ندارد کسی بتواند این پایه ها را متزلزل کند. اینکه مورد خشم قرار می گیرند به خاطر این است که به خاطر دنیا از دینشان دست بر می دارند.

بسیاری از مردم بنده دنیا هستند. تا زمانی که دین کاری به دنیایشان نداشته باشد آن را قبول دارند اما وقتی با بلا امتحان شوند آن وقت معلوم می شود که چه کسی دین دارد و چه کسی ندارد. بعضی از مردم، عبادتشان حرفی است. یعنی عبادت و دینداری شان لقلقه زبانشان است و یا اینکه عبادت آنها تک بعدی و در یک فرض خاص زندگی است. اگر مشکلی برای دنیایش ایجاد نشد، همه چیز را قبول دارد؛ اما اگر دین با هوسرانی اش در تضاد قرار گرفت از دین دست بر می دارد. آنها که اینگونه هستند نه دنیا دارند و نه آخرت. عاقبت اینطور آدم ها را خداوند در آیات ۲۵ تا ۲۸ سوره محمد بیان فرموده است: ﴿إِنَّ الَّذِینَ ارْتَدُّوا عَلَى أَدْبَارِهِم مِّن بَعْدِ مَا تَبَیَّنَ لَهُمُ الْهُدَى الشَّیْطَانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَأَمْلَى لَهُمْ﴾[3] ﴿ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا لِلَّذِینَ کَرِهُوا مَا نَزَّلَ اللَّهُ سَنُطِیعُکُمْ فِی بَعْضِ الْأَمْرِ وَاللَّهُ یَعْلَمُ إِسْرَارَهُمْ[4] فَکَیْفَ إِذَا تَوَفَّتْهُمْ الْمَلَائِکَةُ یَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَأَدْبَارَهُمْ﴾[5] ﴿ذَلِکَ بِأَنَّهُمُ اتَّبَعُوا مَا أَسْخَطَ اللَّهَ وَکَرِهُوا رِضْوَانَهُ فَأَحْبَطَ أَعْمَالَهُمْ﴾[6] اینهایی که روی از دین بر می گردانند. دیندار بودند و دینشان را رها می کنند، خداوند می فرماید اینها فریب شیطان را خورده اند. موقع مرگشان فرشته های مأمور قبض روح با کتک آن ها را از دنیا می برند. به صورت و پشت آن ها می زنند.

آیه ۹۳ سوره انعام، ﴿وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللّهِ کَذِبًا أَوْ قَالَ أُوْحِیَ إِلَیَّ وَلَمْ یُوحَ إِلَیْهِ شَیْءٌ وَمَن قَالَ سَأُنزِلُ مِثْلَ مَا أَنَزلَ اللّهُ وَلَوْ تَرَى إِذِ الظَّالِمُونَ فِی غَمَرَاتِ الْمَوْتِ وَالْمَلآئِکَةُ بَاسِطُواْ أَیْدِیهِمْ أَخْرِجُواْ أَنفُسَکُمُ الْیَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذَابَ الْهُونِ بِمَا کُنتُمْ تَقُولُونَ عَلَى اللّهِ غَیْرَ الْحَقِّ وَکُنتُمْ عَنْ آیَاتِهِ تَسْتَکْبِرُونَ﴾[7] :اینهایی که دست از خدا بر می دارند، در گرداب مرگ فرشته ها دست هایشان را باز کرده اند و با خفت و خواری از دنیا می روند.خاطره: خداوند آقا سیدجمال گلپایگانی یکی از مراجع تقلید بزرگوار را رحمت کند، آقا سید محمد حسین تهرانی در کتاب معادش نقل می کند که خودش این داستان را از آقای گلپایگانی شنیده بوده است که مصداق این آیه است. آقای گلپایگانی می گوید استاد ما آقا جمال خوانساری می گفت در دوران جوانی در اصفهان دو استاد بزرگ داشتم، یکی مرحوم آخوند کاشی و یکی هم جهانگیرخان، که هر دو از علمای بزرگ و اهل سیر و سلوک بودند. به من دستور داده بودند که شبهای پنجشنبه و جمعه به تخت فولاد بروم در عالم ارواح کمی تفکر کنم، مقداری هم عبادت کنم و صبح برگردم. این اوایل طلبگی ام بود. یکی از این شبها که شب سردی بود و برف هم آمده بود بعد از اینکه یک مقداری آن جا بودم به یکی از حجره ها رفتم که درونش مقبره ها قرار دارند. دستمالم را باز کردم که لقمه نانی بخورم، دیدم درب مقبره باز شد و یک جنازه ای را نزدیکانش وارد مقبره کردند. یک نفر را بالای سرش گذاشتند که تا صبح مشغول قرآن خواندن بالای سر جنازه شود، تا قاری مشغول شد، دیدم ملائکه های عذاب آمدند و گرزهای آتشین دستشان بود. دیدم گرزها را می زنند که آتش به آسمان زبانه می کشد و از فریادهایی که او می زد گویی همه این قبرستان عظیم متزلزل شده بود. نقل می کند که نمی دانم تحت چه معصیتی بود. می گوید تا این صحنه را دیدم بدنم شروع به لرزیدن کرد و رنگم پرید. به صاحب مقبره اشاره می کردم که در را باز کن من بروم. او نمی فهمید زبانم هم کار نمی کرد و قفل شده بود. بالاخره خودم را تا دم در رساندم و به زحمت خودم را به اصفهان رساندم و از صحنه ای که دیده بودم تا یک هفته حالم مناسب نبود. عذاب عظیم یعنی این، این موقع مردنشان است.

آیه ۱۰۶ سوره آل عمران ﴿یَوْمَ تَبْیَضُّ وُجُوهٌ وَتَسْوَدُّ وُجُوهٌ فَأَمَّا الَّذِینَ اسْوَدَّتْ وُجُوهُهُمْ أَکْفَرْتُم بَعْدَ إِیمَانِکُمْ فَذُوقُواْ الْعَذَابَ بِمَا کُنْتُمْ تَکْفُرُونَ﴾[8] ؛ [در آن] روزى که چهره‌هایى سپید و چهره‌هایى سیاه گردد اما سیاهرویان [به آنان گویند] آیا بعد از ایمانتان کفر ورزیدید پس به سزاى آنکه کفر مى‌ورزیدید [این] عذاب را بچشید» را نیز راجع به روز قیامت این افراد عنوان کرد و گفت: با چهره سیاه روز قیامت محشور می شوند. خدا ان شاء الله به ما توفیق دهد از این خطر عظیم مصون بمانیم.