درس خارج اصول استاد رضازاده

موضوع: اصول عملیه/استصحاب /تنبیه دوازدهم

استصحاب در امور اعتقادیه

مرحوم آخوند در کفایه می فرماید : « الثاني عشر....»[1]

حاصل کلام آخوند امور اعتقادیه در این تنبیه دو قسم است

قسم اول : این است که آنچه در او لازم است فقط عقد قلب است و تسلیم در برابر آنچه با آن عقیده پیدا کرده است مثل مسائل برزخ و قیامت و بهشت و جهنم و کیفیت عذاب در جهنم به کیفیتی است و نعمت های بهشت به نحوی است و حساب قیامت به کیفیتی است و این موارد اجمالا اعتقادا را بداند کافی است و تحصیل قطع لازم نیست.

قسم دوم : آنچه را باید یقین پیدا کند مثل توحید معاد و نبوت امامت ولو یقین از روی تقلید باشد مثلا که از گفته علماء به این یقین برسد.

مرحوم آخوند می فرماید در هر دو قسم استصحاب حکمی جاری است ولی در قسم دوم استصحاب موضوعی جاری نیست ولی در قسم اول استصحاب موضوعی جاری است.

مقدمه

استصحاب اصل عملی است و در مقام عمل به وسیله استصحاب عملی انجام می دهیم و اینکه به بعضی از اصول می گوییم اصل عملی مثل استصحاب این در قبال ادله اجتهادی است و دلیل اجتهادی آن است که کاشف از واقع است و لذا در جای خودش بیان شد که مثبتاتش حجت است وقتی خبر ثقه گفت که زید زنده است که حیات او دارد پس لوازم او مثل استراحت و نیاز به غذا ولی اصل عملی لوازم عقلی او ثابت نمی شود.

پس اصل عملی معنایش این نیست فقط با جوارح کاری انجام بدهیم بلکه شامل عمل جوانجی و قلبی ما می شود ولی کاشفیتی از واقع ندارد در مقابل آن ادله اجتهادی است.

مرحوم میلانی می فرمودند برای نفس ناطقه انسان همانجوری صفاتی است مثل علم و ظن و شجاعت و بخل همانجور فعل اختیاری هم برای نفس است مثل عقد قلب که انسان نفس ناطقه او قدرت دارد تصمیم به کاری بگیرد و دنبال کاری می رود و همچنین کاری را تصمیم نگیرد

بنابراین عمل دو قسم عمل جوارحی و عمل جوانحی و همانطوری که استصحاب در عمل جوارحی است در عمل جوانحی جاری است.

مرحوم میلانی می فرمودند

استصحاب در امور اعتقادیه اثر شرعی دارد و اثر دو قسم دارد

اول : عقد قلب برای انسان پیدا می آورد و تصمیم جدی می گیریم

دوم : معرفت زیادتر می شود