موضوع: تفسیر قرآن کریم

﴿إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ يَهْدي لِلَّتي‌ هِيَ أَقْوَمُ﴾[1]

در ارتباط با مباحث به اصطلاح کلامی قرآن کریم مباحث اعتقادی مسائلی به فضل الهی مطرح شد و امروز هم که جلسه اول بعد از تعطیلات امیدواریم که خداوند توفیق مرحمت کند و مباحث ادامه پیدا کند آخرین بحثی که قبلاز تعطیلات مورد گفتگو بود بحث اعجاز بود بحمد الله مباحثی در توحید و مسائل مختلف دیگر گفتگو شد در ارتباط با بحث اعجاز معنای معجزه تعریف‌های مختلفی که شده است که اکثر هم نزدیک به یکدیگر ولی تفاوت هایی هم در تعاریف بود می‌شود گفت به نسبت لازم بلکه بیشتر از مقدار ضروری مباحث مربوط به تعریف معجزه بحث شد آنچه امروز مطرح می‌شود که ان شاء الله در جلسات بعدی باید تعقیب شود تا وقت هم مشخص تر و ابتدا و انتهای وقت ان شاء الله معین بشود که سعی بر این است حدود ده دقیقه ای به ساعت ده خدمت باشیم تا حدود نیم ساعتی تصدیع داشته باشیم بحث این است که قرآن معجزه‌ای است که مثبت رسالت پیامبر گرامی اسلام است و این مطلب مشخص که اثبات رسالت پیامبران یکی از مهمترین دلیل های مثبت رسالت شان معجزه است با معانی که برای معجزه گفته شد و پیامبر گرامی اسلام هم معجزات بسیاری داشتند معجزاتی که در تاریخ با سندهای معتبر مطرح است و به ثبت رسیده است به ثبت تاریخ رسیده است از قبیل شق القمر احیاء موتی سخن گفتن کوه و از این قبیل معجزه های فراوان در زندگی پیامبر مکرم اسلام که مثبت رسالتشان ولی از همه انها مهمتر قرآن کریم است که معجزه خالده مثبت رسالت پیامبر گرامی اسلام است و آنچه مورد بحث ما خواهد بود به فضل الهی کیفیت معجزه بودن قرآن کریم است.

در ارتباط با مسأله اعجاز آنچه مقدمتا گفتنش مناسب است این است که پیامبران گرامی معجزه های شان آنچه که بیشتر مطرح بوده است در دوران رسالت شان متناسب بوده است با آن فنی که در آن عصر متخصصینی داشته است و شخصیتهای مبرزی در ان فن وجود داشتند به تناسب فنی که در آن عصر در حد فوق العاده‌ای مطرح بوده است و افرادی هم در آن فن تخصص داشته اند و کاملا ورود در آن فن متناسب آن فن معجزه‌ای به پیامبران داده می‌شد تا اینکه شخصیت های مهم متخصص به خوبی بفهمند آنچه که آن پیامبر آورده است فوق مسأله فن و صنعتی است که آنها دارند و بیابند که مطلب در ارتباط با آنچه که پیامبر ابلاغ می‌کند و به عنوان معجزه آورده است غیر آن است که آنها به عنوان یک فن و صنعت واجد هستند تا تصدیق آنها که اهل فن هستند برای بقیه افراد و قشرهای دیگر هم هر چه بهتر بتواند تأثیر گذار باشد و لذاست در زمان حضرت موسی علی نبینا و آله و علیه السلام که مسأله سحر کاملا مطرح بوده است و شخصیتهایی در سحر دست قوی داشته‌اند و قدرت بالایی از خود نشان می‌دادند در ارتباط با مسأله سحر و آنچه که تشابه به آن دارد حضرت موسی صحبت عصای شان و اژده ها شدن عصا و ید بیضای شان بیش از بقیه معجزاتشان مطرح می‌شده و در ارتباط با حضرت عیسی علی نبینا و آله و علیه السلام که مسأله طب مطرح بوده است و فوق العاده افرادی در این فن قوت داشتند مسأله احیاء موتی و شفاء دادن اعمی و ابرص و امثال اینها مطرح بوده و در زمان پیامبر گرامی که مسأله فصاحت و بلاغت و توجه به اسرار در گفتار و لطائف در بیان مطالب مختلف و فوق العاده بودن در ایراد خطب و سرودن اشعار مطرح بوده است به صورت گفتار قرآن که در جهت فصاحت و بلاغت به اضافه محتوای آنچه که در این کتاب مقدس است معجزه پیامبر گرامی اسلام مطرح است.

پس اجمالا یک همچین تناسبی در مهمترین معجزه انبیاء مطرح بوده است که اتفاقا این مطلب در حدث شریفی از حضرت رضا نقل شده است و از دیگر معصومین هم به نظر می‌رسد که چنین بیانی باشد و اما از آقا حضرت رضا حدیثی است که در اصول کافی است کتاب العقل و الجهل جلد اول است و روایت بیستم آن جا این حدیث شریف نقل شده که از حضرت رضا سؤال شد که معجزه پیامبر گرامی اسلام چنین و چنان در این بحث مسائلی مطرح شد آن وقت حضرت رضا چنین فرمودند فرمودند «لِمَا ذَا بَعَثَ اللهُ مُوسَى بْنَ عِمْرَانَ بِالْعَصَا» این سؤالی بوده که از حضرت رضا شد «لِمَا ذَا بَعَثَ اللهُ مُوسَى بْنَ عِمْرَانَ بِالْعَصَا وَ يَدِهِ الْبَيْضَاءِ وَ آلَةِ السِّحْرِ وَ بَعَثَ عِيسَى» خداوند متعال «بَعَثَ عِيسَى بِآلَةِ الطِّبِّ وَ بَعَثَ مُحَمَّداً صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ عَلَى جَمِيعِ الْأَنْبِيَاءِ بِالْكَلَامِ وَ الْخُطَبِ» از حضرت رضا ابن سکیت است که چنین سؤالی کرد.

«فَقَالَ أَبُو الْحَسَنِ إِنَّ اللهَ لَمَّا بَعَثَ مُوسَى كَانَ الْغَالِبُ عَلَى أَهْلِ عَصْرِهِ السِّحْرَ فَأَتَاهُمْ مِنْ عِنْدِ اللهِ بِمَا لَمْ يَكُنْ فِي وُسْعِهِمْ مِثْلُهُ وَ مَا أَبْطَلَ بِهِ سِحْرَهُمْ وَ أَثْبَتَ‌ بِهِ‌ الْحُجَّةَ عَلَيْهِمْ‌ وَ إِنَّ اللهَ بَعَثَ عِيسَى فِي وَقْتٍ قَدْ ظَهَرَتْ فِيهِ الزَّمَانَاتُ» کسالت های مختلف فراوان بود «وَ احْتَاجَ النَّاسُ إِلَى الطِّبِّ فَأَتَاهُمْ مِنْ عِنْدِ اللهِ بِمَا لَمْ يَكُنْ عِنْدَهُمْ مِثْلُهُ» آن وقت در همان زمینه طب معجزه حضرتش بیشتر انجام می‌شد «وَ بِمَا أَحْيَا لَهُمُ الْمَوْتَى وَ أَبْرَأَ الْأَكْمَهَ وَ الْأَبْرَصَ بِإِذْنِ اللهِ وَ أَثْبَتَ‌ بِهِ‌ الْحُجَّةَ عَلَيْهِمْ‌».

آن وقت راجع به پیامبر اکرم هم «وَ إِنَّ اللهَ بَعَثَ مُحَمَّداً فِي وَقْتٍ كَانَ الْغَالِبُ عَلَى أَهْلِ عَصْرِهِ الْخُطَبَ وَ الْكَلَامَ‌ وَ أَظُنُّهُ قَالَ الشِّعْرَ» راوی می‌گوید که خطب و کلام شعر را هم فکر می‌کنم که فرمودند «فَأَتَاهُمْ مِنْ عِنْدِ اللهِ مِنْ مَوَاعِظِهِ وَ حِكَمِهِ مَا أَبْطَلَ بِهِ قَوْلَهُمْ وَ أَثْبَتَ‌ بِهِ‌ الْحُجَّةَ عَلَيْهِمْ‌»[2] این تذکری بود که مناسب بود قبل از شروع بحث کیفیت اعجاز قرآن کریم به عرض شما برسد.

حالا در این مورد آیات شریفه قرآن هم به طور کلی به عنوان اینکه این کتاب معجزه است مشخص است که ابلاغ کرده است و اعلام شده است از آن آیه‌هایی که در این مورد روشن است و مشخص این آیه شریفه است سوره مبارکه اسراء آیه هشتاد و هشت ^قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنْسُ وَ الْجِنُّ عَلى‌ أَنْ يَأْتُوا بِمِثْلِ هذَا الْقُرْآنِ لا يَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَ لَوْ كانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهيراً%[3] مشخص است نیاز به توضیح ندارد دو مرتبه تدبر کنیم ^قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنْسُ وَ الْجِنُّ عَلى‌ أَنْ يَأْتُوا بِمِثْلِ هذَا الْقُرْآنِ لا يَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَ لَوْ كانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهيراً% در این آیه شریفه این تحدی شده است به معجز بودن قرآن به کیفیتی که مشخص است.

و همچنین سوره مبارکه بقره آیه بیست و سه ^وَ إِنْ كُنْتُمْ في‌ رَيْبٍ مِمَّا نَزَّلْنا عَلى‌ عَبْدِنا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ وَ ادْعُوا شُهَداءَكُمْ مِنْ دُونِ اللهِ إِنْ كُنْتُمْ صادِقينَ%[4] گاهی تحدی شده برای اعجاز قرآن به کل قرآن گاهی تحدی شده به یک سوره قرآن گاهی تحدی شده به ده تا سوره تحدی ها به صورتهای مختلف انجام شده و آن وقت بحث ما ان شاء الله در این قسمت خواهد بود که بعد از تذکراتی که در این جلسه به عرض شما رسید کیفیت اعجاز قرآن که هم گفته می‌شود از جهت اسلوب و فصاحت و بلاغت معجزه است هم از نظر محتوای این کتاب مقدس در ارتباط با قوانینی که در این کتاب است در ارتباط با اخبار از غیبی که در این کتاب است در ارتباط با بیان اسراری که از مسائل تکوینی در این کتاب است از جهات مختلف مسأله اعجاز مطرح شده که ان شاء الله صحبت خواهد شد و این قسمت ها را ان شاء الله امیدواریم به فضل الهی سریع تر عبور کنیم و بیشتر بپردازیم به اشکالاتی که شده فعلا مخصوصا در این عصر و در وضعیت فعلی از جهات مختلف شبهاتی که مطرح است در ارتباط با قرآن کریم که از قدیم الایام هم نظائر اینها حدودا بوده ولی گاهی شدت پیدا می‌کند گاهی ضعف پیدا می‌کند ان شاء الله به اصطلاح شبهاتی هم که فعلا مطرح است به فضل الهی صحبت خواهد شد پس بحث ما مسأله کیفیت اعجاز قرآن کریم است بعد از اینکه معنای اعجاز به تفصیل به فضل الهی در جلسات قبل از تعطیلات گفته شد و اشکالات مربوطه بحث شد در بعضی از تعاریف خصوصیاتی بود که مورد نقد قرار گرفت و حالا در ارتباط با کیفیت اعجاز قرآن ان شاء الله به فضل الهی صحبت خواهد شد.