موضوع: تفسیر قرآن کریم

﴿إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ يَهْدي لِلَّتي‌ هِيَ أَقْوَمُ﴾[1]

در ارتباط با مسائل اعتقادی قرآن کریم به مسأله معجزه رسیدیم و بیاناتی صحبتهایی شد و مناسب به نظر رسید که این مسأله هم مقداری مطرح بشود که در ارتباط با قرآن کریم که معجزه زنده وحی آخرین و نبوت پیامبر گرامی اسلام است در ارتباط با قرآن این مسأله مشخص است که از قطعیات است هم از نظر دلیل های قرآنی و هم از نظر آنچه که در ذهنیت همه امت اسلامی است که نه تنها معانی قرآن از طرف خداوند متعال بلکه الفاظ قرآن هم این چنین است این کتاب مقدس محتوی و معنی و عبارات و الفاظش همه‌اش وحی است یعنی منزل من عند الله است.

در این مورد دو تا نظریه باطل دیگری گفته شده بعضی گفتند که قرآن اصلا هم محتوی و هم الفاظ ساخته و پرداخته خود پیامبر اکرم است و مثل اینکه خداوند متعال به بعضی ذوق شعر گفتن داده است به بعضی هم نبوت معنایش این است که یک حالت خاصی داده که ان خودش مطالبی را هم محتوای آن مطالب و هم الفاظ آن مطالب را در اختیار دیگران می‌گذارد و می‌گوید به تعبیر معمول در این بحث خودش فاعل است و خودش قابل است و محتوی الفاظ هیچ کدام در ارتباط با خدا نیست بلکه در ارتباط با شخص است به مانند اشعار و ذوقیات و مطالبی که گاهی بعضی خصوصیتی پیدا می‌کنند دارای ذوق خاصی می‌شوند این یک نظریه است که بطلان آن بدیهی است هیچ ربطی به مسأله وحی و نبوت ندارد که باز در ارتباط با بحث وحی مناسب است که بیشتر مطرح شود.

حرف دیگر حرفی است که از گذشته هم گفته شده اواخر هم این مطلب خیلی شیوع پیدا کرده جزء شبهاتی که جمعی که اینها اندیشه‌های خاص خودشان را دارند گفته‌اند گفته‌اند که قرآن کریم محتوای آن از طرف خدا است مطالب را خداوند القاء نموده به پیامبر گرامی محتوی از خدا است ولی عبارتها از خود پیامبر اکرم است الفاظ از خود پیامبر اکرم است این شبهه‌ای است که اخیرا و بعضی از افرادی که هنوز در قید حیات هستند نشر دادند و هی این مسأله را مطرح می‌کردند و تا این اواخر هم یک وضعیت خاصی را در جمع جوانان پیدا کرده بود که سؤال می‌کردند ولی حالا فروکش کرده است که نتیجتا قرآن کریم محتوایش از طرف حضرت حق اما الفاظ خیر و لذا است خواستند به خیال خودشان بعضی از چیزهایی که اشتباه به نظرشان می‌رسد آنها را به این صورت اصلاح کرده باشند که حالا ان شاء الله این را بعد با دلیل های آنها صحبت می‌کنیم.

ولی آنچه که حق است که ابتدا همین را مقداری از ادله مربوطه آن را گفته باشیم این است که خیر قرآن کریم محتوی الفاظ همه و همه نازل شده است بر پیامبر اکرم یا به صورت القاء در قلب مقدس‌شان این معانی با همین الفاظ و یا به صورت آمدن جبرئیل و بیان کردن این مطالب پس این مدعا که مسأله حقی است دلیل های این مطلب یکی همین است که بعد از اینکه کسی قرآن را قبول داشته باشد و پیامبری را قبول داشته باشد این مسأله مطرح است اگر کسی پیامبری را قبول نداشته باشد درستی سخن پیامبر را و قرآن را نپذیرفته باشد نوبت به این حرفها نمی‌رسد اصلا که چنین هست و چنان نیست با پذیرش اینکه این کلام مورد قبول قرار گرفته حالا چه به صورت اینکه محتوی از طرف خدا الفاظ از پیامبر اکرم یا همه‌اش از خداوند متعال بعد از اینکه مورد قبول قرار گرفته آن وقت ببینیم خود این کتاب چی گفته است.

خود این کتاب می‌گوید که این کلام خدا است لفظ آن هم همین طور استفاده می‌شود از آن یا نه؟ به آیات قرآن که مراجعه کنیم به صورتهای مختلف از آیات مختلف به خوبی و وضوح استفاده می‌شود که خیر محتوی و الفاظ همه در ارتباط با خداوند متعال است نه اینکه محتوی از حضرت حق و عبارات از پیامبر گرامی باشد آیات رد این زمینه به صورتهای مختلفی است که یکی یکی به عرض شما می‌رسد قسمتی از این آیاتی که یادداشت کردم یک سوره مبارکه قیامت آیه هجده ^فَإِذا قَرَأْناهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ%[2] پیامبر این قرآن را وقتی ما قرائت کردیم تو همانطور که ما قرائت کردیم تبعیت کن پس ^فَإِذا قَرَأْناهُ% وقتی قرائت کردیم خوب قرائت کردن خدا قرائت کردیم چه می‌شود؟ یعنی همین که داریم می‌خوانیم می‌گوییم برای تو به قلب تو القاء کردیم این قرائت را یا جبرئیل برای تو خوانده است روشن است کلمه ^قَرَأْناهُ% در ارتباط با این مجموعه ای که محتوی و عبارات را شامل است ^قَرَأْناهُ% هر دو را شامل است ^فَإِذا قَرَأْناهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ% کسی بخواهد بگوید منظور محتوای آن است نه عبارات دلیل می‌خواهد او باید دلیل بیاورد و الا آنچه که از عبارت استفاده می‌شود این است این یک.

^وَ إِنَّكَ لَتُلَقَّى الْقُرْآنَ مِنْ لَدُنْ حَكيمٍ عَليمٍ%[3] سوره نمل آیه شش ^وَ إِنَّكَ لَتُلَقَّى الْقُرْآنَ% تو قرآن به تو القاء می‌شود و تو تلقی می‌کنی قرآن را قرآن یعنی همین مجموعه ای که مطالب هست و الفاظ مطالب هست و عبارات این قرآن هست دیگر قرآن یعنی مطالب و عبارات همین که است مشخص است بنابراین باز این آیه شریفه هم به خوبی دلالت می‌کند بر اینکه آنچه که هست به عنوان قرآن همان محتوی و عبارات است اینها است که از ناحیه خداوند القاء شده ^وَ إِنَّكَ لَتُلَقَّى الْقُرْآنَ% القاء شده است قرآن به تو پیامبر تو هم گرفتی و قرائت می‌کنی.

سؤال: ..........

جواب: نخیر تلقی تلقی قرآن کلمه تلقی اعم است قرآن اعم نیست از قرآن آن استفاده می‌کنیم نه از تلقی آن تلقی القرآن قرآن را تلقی می‌کنی آنچه که قرآن گفته می‌شود از نظر همه عقلاء و همه کسانی که در ارتباط با این مسائل هستند قرآن چی هست؟ همین که هست یعنی همین محتوی و همین عبارات از قرآن استفاده می‌کنیم به اضافه تلقی تو تلقی می‌کنی قرآن را قرآن هم مشخص است که همین است یعنی عبارات هست همراه محتوی.

و سوره مبارکه توبه آیه شش ^وَ إِنْ أَحَدٌ مِنَ الْمُشْرِكينَ اسْتَجارَكَ فَأَجِرْهُ حَتَّى يَسْمَعَ كَلامَ اللهِ%[4] از مشرکین اگر کسی این پناه به تو آورد پناهش بده تا چی؟ تا بشنود کلام خدا را کلام خدا این عبارات است دیگر این عباراتی که محتوی دارد نه اینکه آن محتوایی که تو خودت آن عبارتش را آوردی مشخص است خیلی روشن است کسی بخواهد غیر از این بگوید باید دلیل بیاورد و الا این کلام خدا که گفته می‌شود یعنی همین دیگر ^حَتَّى يَسْمَعَ كَلامَ اللهِ% خیلی روشن است.

سؤال: ................

جواب: آن کلمه الله که اصلا معنای دیگر دارد یعنی مخلوق یکی از مخلوقات هستند ما هم کلمه الله هستیم آنها هم کلمه الله هستند همه موجودات کلمت الله هستند ان بحث دیگری است این کلامی که اینجا گفته می‌شود خیلی مشخص است که یعنی همین مطالبی که با این عبارات گفته شده این مطالبی که با این عبارات گفته شده تا بشنود این کلام خدا را در ذهنیت همه عقلاء در ارتباط با این جمله کلام الله وقتی گفته می‌شود یعنی چی؟ یعنی آن عبارتی که با آن عبارت مطلبی همراه است این می‌شود کلام خدا ^حَتَّى يَسْمَعَ كَلامَ اللهِ%.

سؤال: ................

جواب: بله بحث انحصار نیست آن ولی اینجا مشخص است راست که کلام الله به این معنی که یعنی آنچه که پیامبر اکرم نقل کنند از خدا آن می‌شود کلام الله ولی اینجا مشخص است که ^حَتَّى يَسْمَعَ كَلامَ اللهِ% یعنی حتی یسمع این قرآنی را که بر تو نازل کردیم به تصدیق همه مقصود این است.

و آیه دیگر در سوره مبارکه بقره است آیه صد و یک که تا اینکه پیامبر ما این مطالبی که از نزد پروردگار ^وَ لَمَّا جاءَهُمْ رَسُولٌ مِنْ عِنْدِ اللهِ مُصَدِّقٌ لِما مَعَهُمْ نَبَذَ فَريقٌ مِنَ الَّذينَ أُوتُوا الْكِتابَ كِتابَ اللهِ وَراءَ ظُهُورِهِمْ%[5] باز در ارتباط با آیه‌هایی که کتاب الله دارد از آن استفاده می‌شود که کتاب الله که گفته می‌شود یعنی همین مکتوب دیگر همین مکتوبی که دارای محتوایی است این مکتوب شده چی؟ کتاب الله یعنی این مکتوبی است که این مکتوب از طرف خدا است مکتوب از طرف خدا است یعنی معنی و عبارات مربوطه که مشخص است.

و نیز در سوره آل عمران و آیه سه ^نَزَّلَ عَلَيْكَ الْكِتابَ بِالْحَقِّ%[6] کتاب که گفته می‌شود یعنی همین مکتوب همین چیزی که به آن گفته می‌شود قرآن و کتاب و این اسامی مختلف را دارد مشخص است که الفاظ است همراه با معانی نه اینکه معانی تنها آن دلیل می‌خواهد اثبات باید بشود به دلیلی که بتواند این ظهورها را و این واضحات را از بین ببرد.

آیه دیگر سوره اعلی آیه شش ^سَنُقْرِئُكَ فَلا تَنْسى‌%[7] ^سَنُقْرِئُكَ% قرائت می‌کنیم بر تو فراموش نکن قرائت می‌کنیم نه اینکه محتوای آن را القاء می‌کنیم قرائت می‌کنیم قرائت کردن همین الفاظ است که قرائت می‌شود ^سَنُقْرِئُكَ فَلا تَنْسى‌% سوره اعلی و آیه شش.

و همچنین این آیه شریفه هم که باز بله این جور هست که ^نَتْلُوها عَلَيْكَ%[8] آیاتی که باز در ارتباط با ماده تلاوت است سوره جاثیه.

^إِنَّا جَعَلْناهُ قُرْآناً عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ%[9] سوره زخرف آیه سه ^إِنَّا جَعَلْناهُ قُرْآناً عَرَبِيًّا% ما این قرآن را ما این قرآن را عربی قرار دادیم عربی قرار دادیم محتوی که بحث عربی قرار دادن معنی ندارد که عربی قرار دادیم بحثی است که یعنی در ارتباط با این عبارات و الفاظ باشد و الا ما این قرآن را عربی قرار دادیم معنی نخواهد داشت باز این آیاتی که این چنین است شاهد معنی است ^إِنَّا جَعَلْناهُ قُرْآناً عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ% و آیه‌هایی که قل در آن است اگر بحث این است که محتوی را القاء کردیم الفاط را خودت بگو دیگر قل نمی‌خواهد ^قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ%[10] تا آخر ^قُلْ يا عِبادِيَ الَّذينَ أَسْرَفُوا عَلى‌ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللهِ إِنَّ اللهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَميعاً%[11] ^قُلْ يا عِبادِيَ% بگو تو این عبارات را بگو عبارت اینها را بگو و الا قل لازم نیست دیگر از ان اول یک تکلیف می‌شود پیامبر اکرم که این محتوایی که ما به تو گفتیم این محتوی را ابلاغ کن دیگر همه قل هایی که هست اینها همه‌اش بی وجه می‌شود.

سؤال: .........

جواب: فرق نمی‌کند حالا منظور دارم می‌خوانم حالا پس قل ها همین طور است تمام این قل ها هم باز شاهد این مسأله است.

آیه آخری که عرض کنیم سوره مبارکه حاقه آیه چهل و چهار به بعد ^وَ لَوْ تَقَوَّلَ عَلَيْنا بَعْضَ الْأَقاويلِ لَأَخَذْنا مِنْهُ بِالْيَمينِ ثُمَّ لَقَطَعْنا مِنْهُ الْوَتينَ%[12] اگر بعضی از گفتار را قول را ^وَ لَوْ تَقَوَّلَ عَلَيْنا بَعْضَ الْأَقاويلِ% اگر چنان چه بعضی از گفتار را به ما ببندد ما نگفتیم او بگوید بعضی از گفتارر اقاویل ^وَ لَوْ تَقَوَّلَ عَلَيْنا بَعْضَ الْأَقاويلِ% چه کار می‌کردیم؟ ^لَأَخَذْنا مِنْهُ بِالْيَمينِ% با قدرت این شخص را که مقصود پیامبر گرامی هستند با قدرت می‌گرفتیم ^لَأَخَذْنا مِنْهُ بِالْيَمينِ% بالیمین مقصود یعنی بالقدرت و یا اینکه مثل وقتی که کسی را که می‌خواهد قتال بکشد می‌گیرد از با دست راستش می‌گیرد او را دیگری اجراء می‌کند و معانی متعددی که شده که مهمتر آن روشنتر آن این است که یعنی بالقدرت با قدرت او را می‌گرفتیم ^لَأَخَذْنا مِنْهُ بِالْيَمينِ% بعد چه کار می‌کردیم؟ رگ گردن او را می‌زدیم ^ثُمَّ لَقَطَعْنا مِنْهُ الْوَتينَ% اگر چی؟ اگر بعضی از اقاویل را می‌گفت بنابراین خیلی روشن است این آیات به اضافه اینکه آنچه که در عصر نزول هم همه می‌فهمیدند و آنچه که متفاهم همه اهل ایمان و مخاطب های قرآن در زمان نزول هست همین است که هر پیامبر اکرم می‌گوید از ناحیه پروردگار است پس تا اینجا مدعایی که حق است گفته شد دو تا حرف نادرست دیگر و نظریه دیگر هم به عرض رسید ولی آنها را بحث شان را نکردیم و دلیل های آنها را نگفتیم که ان شاء الله صحبت آن خواهد شد و باز دیگر چیزهایی که دلالت بر این معنی می‌کند از روایات آنها هم فراوان فراوان است که قرآن کریم محتوی و الفاظش عباراتش همه‌اش از ناحیه ذات مقدس حضرت حق است و در هیچ جمله‌ای پیامبر اکرم خود دخالتی نداشتند و همه‌اش وحی است استدلال های کسانی که اغیر از این گفتند ان شاء الله باز جلسات بعد گفته می‌شود و پاسخ آنها.