موضوع: تفسیر قرآن کریم

﴿إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ يَهْدي لِلَّتي‌ هِيَ أَقْوَمُ﴾[1]

در ارتباط با مطالب اعتقادی قرآن کریم مباحثی مطرح شد صحبت اخیر ما در ارتباط با این مسأله بود که قرآن مجید کلام خدا است و این چنین نیست که مطالب از طرف خداوند متعال به پیامبر گرامی اسلام القاء شده باشد و عبارتها از خود پیامبر اکرم باشد بلکه لفظ و معنی عبارتها و محتوی کلا از ناحیه خداوند متعال است این خصوصیت در ارتباط با قرآن کریم هست که گاهی در مقابل این مطلب گفته شده است که مطالب القاء شده ولی کلمات و عبارات از پیامبر گرامی اسلام دلیل بر آنچه که گفتیم که حق این است که خیر هم الفاظ و عبارات و هم محتوی و معنی نازل شده من عند الله است به وضوح از ابعاد مختلف مطالب قرانی استفاده می‌شود در ارتباط با تأمل در کلمه نزول و ماده نزول انزلناه در ارتباط با ماده قرائت در ارتباط با خود کلمه کتاب و آیات دیگر و عنوان‌های دیگری که در جلسات قبل بخشی از آن آیه‌ها قرائت شد که می‌گفتیم بسیاری از اینها ظهور دارد در مطلب بعضی اظهر از ظهور و اشد از ظهور است که صحبتش شد.

حالا در ارتباط با همین مسأله با توجه به اینکه آنها که غیر این را گفته‌اند به ندرت کسانی هستند که این حرف را زده اند و به طور معمول هم افرادی هستند که انحرافات شدیدی در ارتباط با مسائل اسلمی دارند آنها باید دلیلی اقامه کنند که حالا چیزهایی که استحسانا گفتند شاید رد یک جلسه بعد به عرض شما برسد آنچه امروز در ارتباط با این بحث به عرض می‌رسد این است که از روایات هم به خوبی همین معنی استفادهمی شود که لفظ و عبارت و محتوی و معنی همه از ناحیه پروردگار بر وجود مقدس پیامبر اکرم نازل شده است خواه به وسیله جبرئیل و یا القاء به وجود مقدس پیامبر گرامی شده باشد.

در ارتباط با روایات باز از روایت های مختلف و با عناوین و ابواب مختلف می‌شود این استفاده را کرد که حالا یک بخش آن امروز به عرض شما می‌رسد ان شاء الله که از این روایتهایی که در آن روایات امده که این سوره نازل شده بر پیامبر اکرم وقتی که گفته می‌شود که این سوره چنین و چنان نازل شده این سوره یعنی این مجموعه آیاتی که به عنوان یک مجموعه و سوره نامیده شده است مشخص است که یعنی همین عبارات و همین الفاظ و با محتوایی که دارد و نیز از این قسم از روایاتی که دارد وقتی آیه‌هایی می‌خواست نازل شود بر پیامبر اکرم این آیه‌ها «تَعَلَّقْنَ‌ بِالْعَرْشِ‌» و گفتند خدایا ما را کجا نازل می‌کنی؟ در جمع گنهکاران و آلودگان آن وقت دنباله ای دارد که حدیثش را می‌خوانیم ان شاء الله اینها وقتی می‌خواست نازل شوند این آیه‌ها یعنی همین عبارات و همین الفاظ و همین محتوی از بینات است.

و یا این بخش از روایات که در احادیثی است بعضی از سوره ها یا بعضی از آیه‌ها که نازل می‌شدند بر پیامبر اکرم هفتاد هزار فرشته این سوره ها تشییع می‌کرده مشایعت می‌کرده همراهی می‌کرده پس یعنی باز این عبارات و نه اینکه آن محتوی را همراهی می‌کرده بین است از این روایاتی که در این سه بخش که اشاره کردم از هر کدام یک حدیث به عرض شما می‌رسد نیز به خوبی استفاده می‌شود که منزل بر پیامبر اکرم محتوی و مطالب تنها نیست بلکه عبارات و الفاظ و محتوی و همه اینها است به وضوح این قسمت از روایات هم شاهد بر این مسأله است.

حالا آنچه اشاره کردم در کتاب شریف کافی و کتاب فضل قرآن در این مجلد دوم از آنچه به عنوان اصول کافی نامیده شده است صفحه ششصد و یک همان کتاب ففضل قرآن و حدیث دهم از وجود مقدس پیامبر اکرم نقل شده «قَالَ رَسُولُ اللهِ‌ أُعْطِيتُ‌ السُّوَرَ الطِّوَالَ‌ مَكَانَ التَّوْرَاةِ وَ أُعْطِيتُ الْمِئِينَ مَكَانَ الْإِنْجِيلِ وَ أُعْطِيتُ الْمَثَانِيَ مَكَانَ الزَّبُورِ وَ فُضِّلْتُ بِالْمُفَصَّلِ ثَمَانٌ وَ سِتُّونَ سُورَةً وَ هُوَ مُهَيْمِنٌ عَلَى سَائِرِ الْكُتُبِ وَ التَّوْرَاةُ لِمُوسَى وَ الْإِنْجِيلُ لِعِيسَى وَ الزَّبُورُ لِدَاوُد»[2] خوب در این حدیث شریف پیامبر گرامی چی فرمودند؟ «أُعْطِيتُ‌ السُّوَرَ الطِّوَالَ» عطا شدم سوره های طولانی و عطا شدم نیز سبع مثانی را و عطا شدم مئین را عطا شدم سوره مفصلی را سوره های دیگری را بیان این است که «أُعْطِيتُ‌ السُّوَرَ» عطا شدم سور را وقتی گفته می‌شود که عطا شدم سور را خیلی مشخص است یعنی همین سوره‌ها این عبارات و این الفاظ و این محتوایی که هست کسی اگر بخواهد غیر از این بگوید باید یک دلیل محکم قرصی داشته باشد و الا کاملا این عبارات روشن روشن است در اینکه یعنی این مجموعه الفاظ و عبارات و معنی داده شده است.

پس بسیار بسیار استدلال روشن است در جهت اینکه آنچه نازل شده بر وجود مقدس پیامبر اکرم محتوای تنها نیست الفاظ و عبارات و محتوی است به خاطر اینکه این تعبیر که در این حدیث شریف آمده «أُعْطِيتُ‌ السُّوَرَ الطِّوَالَ‌» این سوره‌های طولانی که گفته می‌شود هفت سوره اول قرآن کریم است این مکان تورات به من داده شده بعد و همچنین به من داده شده است مئین سوره هایی که این سوره‌ها هر کدام حدودا صد تا آیه در آن است به این نام نامیده شده است «مَكَانَ الْإِنْجِيلِ» که سوره‌هایی است که بعد از این سور طولانی اول قرآن است «وَ أُعْطِيتُ الْمَثَانِيَ مَكَانَ الزَّبُورِ وَ فُضِّلْتُ بِالْمُفَصَّلِ ثَمَانٌ وَ سِتُّونَ سُورَةً» اینها به من داده شده «أُعْطِيتُ‌ السُّوَرَ» خیلی بین است «أُعْطِيتُ‌ السُّوَرَ» همان معانی و الفاظ و عبارات و همه‌اش را شامل می‌شود.

پس این یک نوع از احادیث که شاهد مدعای حقی است که در مقابل آن هم افراد درست و حسابی نیست که گفته باشند که الفاظ از خود پیامبر اکرم محتوی القاء شده گاهی در طول تاریخ به ندرت افرادی پیدا می‌شوند که یک حالت انحرافی دیگری هم در آنها حالات انحرافی بسیاری هم در آنها پیدا می‌شود آن وقت چنین حرفی زدند و الا که مسأله‌ای است که همه بر آن اتفاق دارند اتفاقی است در این مسأله.

سؤال: ...........

جواب: خوب حالا قول به فصل دیگر نداریم متوجه شدیم ولی قول به فصلی در کار نیست خیلی روشن است یعنی وقتی که اولا که این کال قرآن بود این که الان گفتیم «أُعْطِيتُ‌ السُّوَرَ الطِّوَالَ‌» و بعد کذا و بعد کذا همه اینها کل قرآن شد پس بنابراین چون کل قرآن شد مشخص است به اضافه اینکه فصلی هم نیست در کار.

سؤال: ...........

جواب: آن بحث آخر است بحث تعریف که نیستیم ما بحث دیگری هستیم بحث تعریف نیستیم دقت بکنید خیلی روشن است حالا خدمت شما هستم مطلب را من بگویم خیلی روشن است پس اولا بحث تحریف نیست که بگوییم این همان است یا اینکه یک کمی کم شده زیاد شده بحث این است که آنچه که هست آیا محتوی و الفاظ همه‌اش نازل شده یا محتوی نازل شده الفاظ را خود پیامبر اکرم گفتند وقتی این روایت دارد می‌گوید که پیامبر اکرم می‌فرمایند که «أُعْطِيتُ‌ السُّوَرَ» یعنی همین سوره ها دیگر این دیگر معنای دیگری برای آن نیست در نتیجه این یک نوع از روایات در این مسأله است.

نوع دیگر آن هم روایاتی است که در ارتباط با بعضی از آیات است که اشاره کردم حالا هم حدیث آن را بخوانیم و حدیث نسبتا مهمی است از جهت فضیلت بعضی از آیات این هم در همین جلد دوم که به نام اصول است از این کتاب شریف کافی صفحه ششصد و بیست حدیث دوم «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللهِ قَالَ: لَمَّا أَمَرَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ هَذِهِ الْآيَاتِ أَنْ يَهْبِطْنَ إِلَى الْأَرْضِ تَعَلَّقْنَ‌ بِالْعَرْشِ‌» چند تا آیه است که وقتی که امر شد که اینها نازل بشوند فرود بیایند به طرف پیامبر اکرم و در جمع انسان‌ها قرار بگیرند اینها «تَعَلَّقْنَ‌ بِالْعَرْشِ‌» متمسک به عرش شدند که حالا این «تَعَلَّقْنَ‌ بِالْعَرْشِ‌» گاهی گفته می‌شود که کنایه است از اینکه اینها مشکل شان بود که فرود بیایند و خود این آیات یک همچین حالی داشتند یا فرشته های متوکل موکل بر این آیات این حال را داشتن که «تَعَلَّقْنَ‌ بِالْعَرْشِ‌» یا معنای دیگری است که به فرموده علامه مجلسی رضوان الله تعالی علیه احتمالات را که بیان می‌کند بعد می‌فرماید اینها اسرار این مطلب حقیقی آن اسراری است که با این احتمالات نمی‌شود گفت مطلب چی هست هر چه هست به نحو اجمال می‌فهمیم که از یک اهمیتی کار برخوردار است «تَعَلَّقْنَ‌ بِالْعَرْشِ‌ وَ قُلْنَ أَيْ رَبِّ إِلَى أَيْنَ تُهْبِطُنَا» کجا امر می‌فرمایید که ما نازل شویم «إِلَى أَهْلِ الْخَطَايَا وَ الذُّنُوبِ فَأَوْحَى اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَيْهِنَّ» بسیار این حدیث شریف مغتنم است که انسان غفلت نکند از این حدیث استفاده کند که حالا متوجه می‌شویم که چقدر مهم است.

آن وقت «فَأَوْحَى اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَيْهِنَّ أَنِ اهْبِطْنَ» خیر هبوط کنید «فَوَ عِزَّتِي وَ جَلَالِي لَا يَتْلُوكُنَّ أَحَدٌ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ وَ شِيعَتِهِمْ» شما هاغ نازل شوید و از آل پیامبر و از شیعیان آنها در عقب هر نمازشان که شماها را بخوانند این آیات را بخوانند «فِي دُبُرِ مَا افْتَرَضْتُ عَلَيْهِ مِنَ الْمَكْتُوبَةِ» آنچه که «مَا افْتَرَضْتُ عَلَيْهِ مِنَ الْمَكْتُوبَةِ فِي كُلِّ يَوْمٍ إِلَّا نَظَرْتُ إِلَيْهِ بِعَيْنِيَ الْمَكْنُونَةِ» به عنایت خاصی و نظر به خصوصی به اینها نظر لطف می‌کنم به اینها من که خدا هستم «فِي كُلِّ يَوْمٍ سَبْعِينَ نَظْرَةً أَقْضِي لَهُ فِي كُلِّ نَظْرَةٍ سَبْعِينَ حَاجَةً» برای کسی که قرائت کند بعد از هر نماز هفتاد حاجت او را روا می‌کنم «فِي كُلِّ نَظْرَةٍ سَبْعِينَ حَاجَةً» این جمله عجیب است خیلی «وَ قَبِلْتُهُ عَلَى مَا فِيهِ مِنَ الْمَعَاصِي» همین که هست قبولش می‌کنم می‌گویم بنده من که تو مقید شدی بعد از نمازها این آیه‌ها را بخوانی من تو را می پذیرم قبولت می‌کنم همین طور که هستی با همین معاصی که داری که البته من گاهی صحبتش که شده گفتم این زمینه می‌شود که انسان به گونه‌ای خواهد شد که ترک معاصی می‌کند به گونه‌ای خواهد شد که رو به راه می‌شود ولی خیلی تعبیر تعبیر بالا است «وَ قَبِلْتُهُ عَلَى مَا فِيهِ مِنَ الْمَعَاصِي» خوب چی هست آن آیه که وقتی اینها می‌خواستند نازل شوند امر شد که هبوط پیدا کنید در ارتباط با زمین و در ارتباط با نزول بر پیامبر اکرم «تَعَلَّقْنَ‌ بِالْعَرْشِ‌» و چنین و چنان گفتن بعد مطلب چنین شد آن آیه چی هست؟ «وَ هِيَ أُمُّ الْكِتَابِ» قرآن و همچنین «وَ شَهِدَ اللهُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ وَ الْمَلائِكَةُ وَ أُولُوا الْعِلْمِ‌» که در سوره آل عمران است «وَ آيَةُ الْكُرْسِيِّ وَ آيَةُ الْمُلْكِ»[3] ^قُلِ اللَّهُمَّ مالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِي الْمُلْكَ مَنْ تَشاءُ وَ تَنْزِعُ الْمُلْكَ مِمَّنْ تَشاءُ%[4] الی آخر این چهار تا آیه یک سوره حمد و این آیه‌هایی که گفتیم یک چنین خصوصیت و ارزش و پاداش و ثوابی دارد.

حالا شاهد چه بود؟ این بود که وقتی این سوره ها این سوره و این آیه‌ها می‌خواست نازل شوند و امر شد که هبوط پیدا کنند پس یعنی همین عبارات همین الفاظ و همین هایی که هست که دیگر خیلی بین است و از مسائل روشن است این هم یک قسم.

یک نوع از روایاتی که وقتی بررسی کنیم به این کیفیت روایات متعدد پیدا می‌کنیم نوع سومی که گفتم این است که باز در احادیثی است بعد از بعضی از سوره یا آیه‌ها وقتی می‌خواستند نازل شوند آنها را فرشته ها مشایعت کردند که باز مشخص است یعنی وقتی که همین سوره همین آیه می‌خواسته نازل شود بحث این نیست که وقتی یک مطلبی می‌خواسته بر قلب پیامبر اکرم القاء شود چنین کاری می‌شده نخیر این سور یا این آیات که باز این هم در ارتباط با آیات بسیاری است از جمله اینجا است صفحه ششصد و بیست و دو همین کتاب فضل القرآن حدیث دوازدهم از همین جلد دوم کافی شریف که «قَالَ أَبُو عَبْدِ اللهِ إِنَّ سُورَةَ الْأَنْعَامِ» سوره انعام «نَزَلَتْ‌ جُمْلَةً» خیلی باز این از جهاتی خصوصیت بیشتری دارد «نَزَلَتْ‌ جُمْلَةً» یعنی این سوره جمله نازل شد یعنی این جور نشد که چند تا آیه آن یک وقت نازل شود چند تا آیه آن یک وقت دیگر نازل شود خیر همه‌اش اینها با هم نازل شد «نَزَلَتْ‌ جُمْلَةً» این سوره انعام «شَيَّعَهَا سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكٍ» هفتاد هزار فرشته وقتی که این نازل می‌شد همراهی کردند و در جریان نزول این سوره مبارکه قرار گرفتند «حَتَّى أُنْزِلَتْ عَلَى مُحَمَّدٍ ص فَعَظِّمُوهَا» این سوره را خیلی روی ان حساب باز کنید «وَ بَجِّلُوهَا» تکریم کنید این سوره «فَإِنَّ اسْمَ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِيهَا فِي سَبْعِينَ مَوْضِعاً» نام پروردگار در این سوره در هفتاد مورد آمده است «وَ لَوْ يَعْلَمُ النَّاسُ مَا فِي قِرَاءَتِهَا مَا تَرَكُوهَا»[5] اگر می‌دانستند چه فضیلتی دارد ترکش نمی‌کردند چی شد؟ پس این سوره که می‌خواست نازل شود حدیث می‌فرماید که جمله نازل شده است و بعد هم «شَيَّعَهَا سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكٍ» خیلی بین و روشن است.

یک حدیث دیگر هم در این زمینه اشاره‌ای بکنم که این جور احادیث هم داریم این می‌شود نوع چهارم تقریبا در ارتباط با آنچه امروز به عرض شما رسید که در صفحه ششصد و سی حدیث دوازده «عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ قَالَ: إِنَّ الْقُرْآنَ وَاحِدٌ نَزَلَ‌ مِنْ‌ عِنْدِ وَاحِدٍ وَ لَكِنَّ الِاخْتِلَافَ يَجِي‌ءُ مِنْ قِبَلِ الرُّوَاةِ»[6] «إِنَّ الْقُرْآنَ وَاحِدٌ نَزَلَ‌ مِنْ‌ عِنْدِ وَاحِدٍ» اختلاف از طرف راوی ها درست شده و الا یعنی عین این عبارت و این معنایی که با این عبارات هست نزل من عند واحد و به صورت واحد است باز این هم یک نوع دیگر از روایات است بنابراین در مجموع از آیه‌ها و روایات به خوبی به گونه‌ای که برای کسی که حق جو باشد هیچ جای حرف باقی نمی‌ماند که چی؟ که آنچه که نازل شده است به عنوان معجزه بر پیامبر گرامی اسلام و قرآن کریم محتوی و عبارات و الفاظ همه‌اش با هم است نه محتوای تنها و الفاظ از پیامبر گرامی حالا در مقابل استحسان هایی که گفته شده ان شاء الله جلسه بعد صحبت خواهد شد.