درس خارج فقه استاد محمدمهدی شب‌زنده‌دار

موضوع: نکته اخلاقی و کاربردی

نکته اخلاقی و کاربردی

موفّقیّت ما متوقّف بر دو امر است: امر اوّل اینکه کار ما برای خدا باشد. ممکن است گفته شود ما که طلبه شد هایم و نمیتوانیم از آن خارج شویم [پس به ناچار طلب ه هستیم نه اینکه برای خدا باشد] پس چگونه کار خود را برای خدا قرار دهیم؟ پاسخ این است که از الان کیفیت کار خود را لله تعالی قرار دهیم و به نحو احسن طلبه باشیم .

امر دوم اینکه ما باید تفکّر عمیقی در دروس خود داشته باشیم در روایت هست «لَا َخْیرَ فِی عِلْمٍ لَْیسَ فِیهِ تَفَهُّمٌ». تفکّر موجب خدمات متقابل بین استاد و شاگرد و بین دان شپژوهان خواهد شد مثلا طلب های که پیش مطالعه کرده و اشکالات عمیقی در کلاس مطرح میکند موجب م یشود سایر طلاّب و استاد نیز به تلاش بیشتری روی آورند .

تنبیهات اجاز ه ـ تنبیه چهار م

آیا اجازه به ارث برده میشود ؟

فقها قائلند که خیارات قابل ارث بردن هستند سوال این است اما آیا اجازه هم مثل خیارات به ارث برده میشود؟

نکته مهم: شیخ اعظم و محقق امام فرموده اند: در صورتی این تنبیه قابل طرح است که ما قائل بشویم نیاز نیست مجیز در زمان عقد فضولی، مالک باشد؛ ولی اگر قائل شویم که باید مالک باشد، طرح این تنبیه معنی ندارد .

تعبیرات فقها نسبت به چیزی که می خواهد به ارث برده شود، متعدد و متنوع است:

1- شیخ اعظم و محقق امام تعبیر کرده اند «الاجازه تورّث ام لا؟» این عبارت ظاهر در فعل فیزیکی اجازه است که از من له الاجازه صادر میشود؛ البته بعید است این معنا مراد باشد؛ زیرا :

الف) اگر این فعل را من له الاجازه انجام داده که دیگر موضوع منتفی میشود .

ب) اگر این فعل انجام نگرفته پس معدوم است و شیء معدوم قابل ارث بردن نیست.

پس یقیناً یا باید چیز دیگری مقدر باشد و یا این حالت مجاز است.

2- سید یزدی فرموده است «جواز الاجازه تورّث ام لا؟»

آیا منظور از جواز اجازه حکم تکلیفی است یا حکم وضعی؟ با توجه تعابیر دیگر بزرگان محتمل است که مقصود ، حکم وضعی باشد.

3- محقق آخوند و محقق اصفهانی در تعلیقه بر مکاسب از آن به «تاثیر الاجازه یا نفوذ الاجازه» تعبیر کرده اند.

4- محقق نا ئینی نیز «ثبوت الاجازه للمالک و تاثیرها» را فرموده اند.

5- محقق تبریزی در ارشاد الطالب «نفوذ العقد و تمامه بالاجازه» تعبیر کرده اند.

6- تعبیر ششم هم میگوید چیزی که می خواهد به ارث برده شود، حق الاجازه است.

به نظر ما واضحترین تعبیر، همین تعبیر ششم است.

قول واحد در مسئله

همه فقها قائلند که اجازه به ارث برده نمیشود .اما دو سوال مطرح است :

1- دلیل این مطلب چیست ؟

2- اثر آن چیست؟

دلیل اول : موضوع ارث بردن عبارت است از ما ترک میت که شامل مال و حق می شود. اما اجازه، نه مال است و نه حق، بلکه یک حکم شرعی است پس مشمول ادله ارث نمیشود .