موضوع: آناتومی بدن/پستان /جلسه بیستم، ادامه بحث سینه (پستان)، تشخیص بچه از طریق سینه، تفاوت شیر مادر در زمستان و تابستان، جنب، ریه، وظائف و عملکرد ریه

صحبت در مورد سینه (پستان) بود و تقریبا مباحث آن به پایان رسیده است.

تشخیص بچه در شکم از راه سینه

یکی از عملکردهای سینه، تشخیص نوع فرزند داخل رحم است:

وربما ولدت المرأة ولدين في بطن واحد فإن عظم ثدياها جميعا تحمل توأمين وإن عظم أحد ثدييها كان ذلك دليلا على أنه تلد واحدا إلا أنه إذا كان الثدي الأيمن أعظم كان المولود ذكرا وإذا كان الأيسر أعظم كان المولود أنثى وإذا كانت حاملا فضمر ثديها الأيمن فإنها تسقط غلاما وإذا ضمر ثديها الأيسر فإنها تسقط أنثى وإذا ضمرا جميعا تسقطهما جميعا [1]

چه بسا زن دو فرزند در یک رحم داشته باشد؛ اگر هر دو سینه بزرگ بشوند، خانم دوقلو باردار است؛ اگر یکی از سینه ها بزرگ شود، نشانه ای بر یک قلو زاییدن است. اگر سینه راست بزرگ تر باشد، بچه پسر است؛ و اگر سینه چپ بزرگ تر باشد، بچه دختر است. اگر خانم باردار باشد اما سینه راست کوچک شد، بچه پسر است و سقط می شود، و اگر سینه چپ کوچک شد، بچه دختر است و سقط می شود؛ و اگر هر دو سینه کوچک شود، دوقلو باردار است و هردو را سقط می کند.

برای تشخیص بارداری، باید بیشتر دقت شود، زیرا در اثر باردار شدن تغییراتی در بدن خانم به وجود می آید. یکی از تغییرات بزرگ شدن هر دو یا یکی از سینه ها است. آن طور که از خانم ها پرسیدم، این تغییر خیلی محسوس نیست و باید دقت زیادی کنند.

محتوای این روایت باید در عمل امتحان شود، و شرائط و اموری که لازم است را باید پیدا و رعایت کنیم. شاید خانم ها متوجه این تغییرات نشوند.

روایات دیگری داریم که می فرمایند ممکن است زن باردار نباشد اما در سینه او شیر بیاید. صحت و امکان این مطلب، قابل بحث است. بعضی از روایات نیز می فرماید ممکن است، شیر در سینه مرد، بر اثر مکیدن مداوم بچه نیز جاری شود. البته این موارد خاصی است و شمول ندارد.

تفاوت شیر مادر در زمستان و تابستان

در مورد اختلافات شیر و سینه ها و خانم ها در شیر دادن بحث کردیم. شیرها در زمان های مختلف نیز متفاوت است:

ثم أوحيت إلى الملك الموكل بالأرحام أن يخرجك من بطن أمك ... فاستخلصت لك في صدر أمك ثديا يدر لك لبنا باردا في الصيف حارا في الشتاء واستخلصته من بين جلد ولحم ودم وعروق وقذفت لك في قلب والدتك الرحمة وفي قلب أبيك التحنن فيهما يكدان ويجهدان ويربيانك ويغذيانك ولم يناما حتى ينومانك ابن آدم أنا فعلت ذلك بك[2]

خداوند می فرماید به فرشته موکل بر رحم ها امر کردم که تو را از شکم مادر خارج کند و دستگاه شیر سازی را در بدن مادر قرار دادم و از سینه مادر، شیری که در تابستان، سرد؛ و در زمستان، گرم است، خارج کردم و این شیر را از میان پوست و گوشت و خون و رگ به وجود آوردم، و در دل مادر برای تو رحمت و محبت قرار دادم تا به تو شیر دهد و رسیدگی کند.

این تغییر امکان دارد به حسب ذات سینه باشد یا اینکه به جهت تغییرات آب و هوا باشد و یا اینکه به جهت طبع غذاهای زمستانه و تابستانه باشد. به طور معمول، غذاها در زمستان، طبع گرم دارند و در تابستان طبع سرد دارند.

جنب

در قفسه سینه یک چیزی به نام جنب وجود دارد. لایه ای که ریه را می پوشاند و نوعا در دو طرف سینه قرار دارد، جنب (پلوریت یا پلورزی) نامیده می شود. ممکن است که مایعی نیز میان آن لایه وجود داشته باشد. فشار در این میان پایین است و به باز بودن ریه حتی در حالت بازدم کمک می کند.

یک بیماری به نام ذات الجنب وجود دارد که شاید امروزه به نام سینه پهلو شناخته بشود، این بیماری در این لایه اتفاق می افتد. شاید سبب این بیماری، التهاب ریه باشد که باعث التهاب در این لایه می شود.

هنگام تنفس، ریه درد می گیرد. ممکن است این درد در دو یا یکی از طرف های بدن باشد. گاهی همراه با سرفه، و گاهی مایعاتی دور ریه جمع می شود و گاهی نیز همراه با تب است و گاهی ممکن است این بیماری یک تا سه ماه طول بکشد. ممکن است زیاده روی در نوشیدن آب این بیماری را به وجود بیاورد. گاهی این التهاب در گوشت و غضروفی است که دنده ها را می پوشاند.

ریه

قفسیه سینه، یک صندوقچه ای است و دنده ها و غضروف و گوشت ها و پوستی که در این ناحیه است، برای حفاظت از ریه و قلب است. این مسئله نشان می دهد که ریه و قلب حساس است و زود آسیب می ماند که باید محفوظ باشند. ریه و قلب نرم هستند و با هر ضربه یا فشاری آسیب پذیر هستند.

ریه مهمترین قسمت دستگاه تنفسی است. کار اصلیِ دستگاه تنفس که رد بدل شدن اکسیژن و دی اکسید کربن است، در ریه انجام می شود. ریه، کربن و دی اکسید کربن را از خون خارج می کند و اکسیژن را به خون می رساند که یک کار ضروری در بدن انسان است زیرا بدون این کار انسان زنده نمی ماند.

ریه، پر از مویرگ های بیشمار است که در آن ها خون جریان دارد و با ملاقات هوا با مویرگ ها، اکسیژن جذب، و دی اکسید کربن دفع می شود. بنابراین جذب اکسیژن و خارج کردن دی اکسید کربن از خون به وسیله فراوانی مویرگ ها در ریه و زیاد بودن گردش خون در ریه انجام می شود.

در سینه، ماهیچه هایی وجود دارد که روی ریه فشار می آورند تا گازهای دی اکسید کربن را از ریه خارج کنند. مهمترین این عضلات، پرده دیافراگم است که سبب تخلیه و پر شدن ریه می شود.

داخل قفسه سینه، دو ریه وجود دارد؛ ریه سمت راست و ریه سمت چپ وجود دارد. ریه سمت چپ باریک تر است و آن به جهت قرار گرفتن قلب در آن ناحیه است.

تنفس از بینی شروع می شود و از طریق حلق، به نی و نایچه ها منتقل می شود. در حفره های ریزی که در ریه وجود دارد، اکسیژن و دی اکسیدن کربن رد و بدل می شود. هوا بعد از گذشتن از نای به نایچه های متعدد منتقل می شود و اگر این نایچه ها را به شکل مستقیم قرار بدهیم، طول آن ها 2400 متر می رسد. تعداد حفره های ریه ها نیز از 300 تا 500 میلیون عدد است.

ریه به جهت وجود تعداد زیادی از حفره ها، حالت اسفنجی دارد. زمانی که هوا داخل ریه می شود، گلبول های قرمز، اکسیژن را دریافت می کند و به ورید ریوی منتقل میکند. این ورید، تنها وریدی است که خون صاف در آن وجود دارد و باقی ورید ها خون کثیف دارند.

از قلب یک شریانی به ریه ها می آید که در ضربان دارد و حامل خون کثیف است، اما وریدی که از ریه ها به قلب می آید، حامل خون تمییز است.

در روایت آمده است:

قَد أنبَأتُكَ بِما فِي الأَعضاءِ مِنَ الغِناءِ في صَنعَةِ الكَلامِ و إقامَةِ الحُروفِ، و فيها مَعَ الَّذي ذَكَرتُ لَكَ مَآرِبُ اخرى، فَالحَنجَرَةُ؛ لِيَسلُكَ فيها هذَا النَّسيمُ إلَى الرِّئَةِ فَتُرَوِّحَ عَلَى الفُؤادِ بِالنَّفَسِ الدّائِمِ المُتَتابِعِ الَّذي لَوِ احتَبَسَ شَيئا يَسيرا لَهَلَكَ الإِنسانُ [3]

علاوه بر چیزهایی که ذکر کردم، در دستگاه صداسازی، فوائد دیگری وجود دارد، در حنجره، نسیم و هوای پاک جاری می شود تا به ریه می رسد و به وسیله آن قلب راحت می شود با این نفس دائمی و پشت سر هم و اگر مقداری این هوا حبس شود انسان هلاک می شود.

حنجره در حلق است و هوا از آن عبور می کند و به سمت نای و ریه می رود.

در روایت آمده است:

من جعل في الحلق منفذين؟ أحدهما لمخرج الصوت وهو الحلقوم المتصل بالرية ، والآخر بمنفذ الغذاء وهو المرئ المتصل بالمعدة الموصل الغذاء إليها ، وجعل على الحلقوم طبقا يمنع الطعام أن يصل إلى الرية فيقتل ، من جعل الرية الفؤاد؟ لاتفتر ولا تخل لكيلا تتحيز الحرارة في الفؤاد فتؤدي إلى التلف[4]

در حلق انسان دو راه قرار داد، یکی از آن ها برای خارج شدن صدا است و آن نی است که متصل به ریه است و دیگری منفذ غذا است و آن مری است که به معده متصل است و غذا را به معده می رساند و روی نی طبقه ای قرار داد که از ورود غذا به ریه مانع می شود و چه کسی ریه را روی قلب قرار داد به گونه ای که خللی در کار آن نباشد تا حرارت قلب زیاد نشود و باعث هلاکت نشود.

در روایت آمده است:

فلم كانت الرئة قطعتين وجعل حركتها في موضعها قال لا أعلم ... وجعلت الرئة قطعتين ليدخل بين مضاغطها فتروح عنه بحركتها[5]

چرا ریه دو قسمت است و در موضع خود حرکت دارد، هندی می گوید نمی دانم؛ امام ع می فرماید: ریه دو قطعه قرار داده شد تا اینکه قلب بین دو ریه قرار بگیرد و با حرکت ریه قلب احساس راحتی کند و خنک شود.

ریه ها حرکت می کنند، باز می شوند و خالی می شود و این باعث اصطکاک ریه با قلب یا دنده ها می شود؛ در عین حال با وجود نرمی و حساس بودن قلب و ریه، احساس درد و ناراحتی نمی شود، خداوند برخی اعضای بدن مانند مو و استخوان و ریه و ... را به گونه ای خلق کرده است که درد را احساس نمی کنند. در روایت می فرماید:

وكالرئة فإنها دائمة الحركة فتتألم باصطكاك بعضها ببعض وكالعظام فإنها أساس البدن ودعامة الحركات فلو أحست لتألمت بالضغط والمزاحمة وبما يرد عليها من المصاكات[6]

و مانند ریه که دائما در حال حرکت است و اصطکاک دارد و مانند استخوان که اساس بدن و ستون حرکت بدن است و اگر ریه و استخوان احساس درد کنند با فشاری که روی ریه وارد می شود و به جهت اصطکاک ها، درد احساس می شد.

در ناحیه ریه، مایعاتی وجود دارد که شاید اصطکاک ها را بدون آسیب و درد قرار می دهد؛ یا اینکه لایه هایی وجود دارد که مانع از اصطکاک مستقیم ریه با دنده ها می شود.

وظایف و عملکرد ریه

تنفس

در روایت آمده است:

قَد أنبَأتُكَ بِما فِي الأَعضاءِ مِنَ الغِناءِ في صَنعَةِ الكَلامِ و إقامَةِ الحُروفِ، و فيها مَعَ الَّذي ذَكَرتُ لَكَ مَآرِبُ اخرى، فَالحَنجَرَةُ؛ لِيَسلُكَ فيها هذَا النَّسيمُ إلَى الرِّئَةِ فَتُرَوِّحَ عَلَى الفُؤادِ بِالنَّفَسِ الدّائِمِ المُتَتابِعِ الَّذي لَوِ احتَبَسَ شَيئا يَسيرا لَهَلَكَ الإِنسانُ [7]

به شما خبر دادم برای صدا و به وجود آمدن حروف، دستگاه هایی وجود دارد، هوا از حنجره به سمت ریه عبور می کند تا قلب راحت شود، اگر برای مدت کوتاهی هوا قطع شود، انسان هلاک می شود.

در این روایت، صحبت از ترویح قلب است. ریه، یک نیازی را از قلب برطرف می کند و برای آن راحتی می آورد. ترویح از روح که همان اکسیژن است گرفته شده است. ریه، روح را به قلب می رساند تا قلب راحت شود. این روایت از روح به نسیم تعبیر می کند که ظرافتی دارد، زیرا نسیم به معنای هوای ملایم و صاف و سرد و مرطوب و لطیف است. باد شدید و طوفان و هوای گرم نیست تا به قلب و آب ریه آسیب بزند.

مقصد اصلی از هوای تنفس شده، قلب است و ریه وسیله برای رسیدن هوا به قلب است که باید به شکل متوالی صورت بگیرد. اگر هوا محبوس شود و به قلب نرسد، در مدت کوتاهی انسان هلاک می شود.

راحت کردن قلب

در روایت آمده است:

أصِفُ لَكَ الآنَ يا مُفَضَّلُ الفُؤادَ: اعلَم أنَّ فيهِ ثُقبا مُوَجَّهَةً نَحوَ الثُّقبِ الَّتي فِي الرِّئَةِ تُرَوِّحُ عَنِ الفُؤادِ، حَتّى لَوِ اختَلَفَت تِلك الثُّقبُ و تَزايَلَ بَعضُها عَن بَعضٍ لَما وَصَلَ الرَّوحُ إلَى الفُؤادِ و لَهَلَكَ الإِنسانُ [8]

می خواهی قلب را برای تو توصیف کنم؟ در قلب سوراخی است که طرف سوراخ ریه است که قلب را راحت می کند به گونه ای که این دو سوراخ اگر به هم متصل نباشند و جابجا شوند، روح (اکسیژن) به قلب نمی شود و انسان هلاک می شود.

این روایت درمورد راحتی قلب صحبت می کند که به وسیله رسیدن هوا از ریه به قلب صورت می گیرد. این اتصال بین قلب و ریه همان شریان یا ورید ریوی است.

خنک کردن قلب

ترویح دیگر، خنک شدن قلب از طریق اکسیژن و ریه است. در روایت آمده است:

من جَعَلَ الرِّئَةَ مُرَوِّحَةَ الفُؤادِ لا تَفتُرُ ولا تُخِلُّ؛ لِكَيلا تَتَحَيَّزَ الحَرارَةُ فِي الفُؤادِ فَتُؤَدِّيَ إلَى التَّلَفِ؟ [9]

چه کسی ریه را خنک کننده قلب قرار داده است و بطور مرتب کار می کند و خسته نمی شود تا گرمی در قلب زیاد نشود که اگر قلب گرم شود، هلاک می شود.

در ریه، هوا رد و بدل می شود و مملو از رطوبت است، که با بخار شدن رطوبت، باعث خنکی می شود؛ و قلب نیز به ریه متصل است و خنکی انتقال پیدا می کند و نیز از طریق خونی که از ریه به قلب می رسد، باعث خنکی قلب می شود و دمای قلب در حد معقولی نگهداشته می شود.

ریه، مرکز خنک کننده‌ی بدن است زیرا در ریه هوا و رطوبت وجود دارد. با بخار شدن مایعات داخل ریه، خنکی به وجود می آید و به دنبال آن قلب که مجاور آن است خنک می شود و نیز با رسیدن خون خنک از ریه به قلب، قلب خنک می شود و به تبع خنکی قلب، تمام بدن در یک دمای مناسب محفوظ می ماند.

این بحث ادامه دارد و فعلا به این مقدار اکتفاء می کنیم.