درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ‌موسوی

موضوع: كتاب الحج/الطواف /موالات در شوط های طواف

از نظر حضرت امام راحل عظیم الشأن ره، موالات عرفیه بین شوطهای هفتگانه به احتیاط واجب، شرط ششم طواف است یعنی چیزی که اشواط هفتگانه را از صورت یک طواف (صحیح) بودن خارج می‌کند؛ بین اشواط فاصله نشود.

برای روشن شدن بحث لازم است ابتدا به تفسیر لفظ "موالات" پرداخته شود که بعضی از فقهاء آن را به معنای خروج از طواف می‌دانند.

شهید اول ره در کتاب دروس فرموده است:

و حادی عشرها (الواجبات) الموالات فیه، فلو قطعه فی اثنائه و لم یطُف اربعة أعاد سواء أکان لحدثٍ أو خبث أو دخول البیت أو صلاة فریضة علی الاصح أو نافلة أو لحاجة له أو لغیره أم لا.[1]

اشاره‌ای که ایشان به مواردی که قبل از اکمال شوط چهارم، ممنوع و بعد از آن جائز است، قویترین دلیل بر این است که ایشان ره موالات را به عدم خروج از مطاف برای چنین اهدافی می‌داند.

صاحب حدائق ره [2] نیز تفسیری همانند تفسیر شهید اول ره از موالات ارائه داده است، منتهی ایشان موارد جواز را به دو صورت از موارد مذکور در کلام شهید اول ره که در مورد آنها نص وارد شده است اختصاص داده است که عبارتند از: قطع طواف به جهت حدث.

چنین تفسیری از فرمایش صاحب جواهر ره نیز استفاده می‌شود آنجا که فرموده است: فظاهر الاصحاب هنا و النصوص فی وجوب الموالاة فی الطواف الواجب فی غیر المواضع التی عرفت.[3]

به نظر می‌رسد که تفسیر مذکور در متن تحریرالوسیله (أن لا یفصل بین الاشواط بما یخرج عن صورة طواف واحد) تفسیر درستی است، فلذا همانگونه که فصل طویل در بین اشواط، موجب زوال موالات می‌شود، فصل طویل در یک شوط نیز موج از بین رفتن موالات می‌شود.

روشن است بین تفسیر حضرت امام راحل ره ره از موالات و تفسیر سه فقیه بزرگوار فوق الذکر که آن را در مقابل خروج از مطاف قرار دادند نسبت عموم و خصوص من وجه است؛ زیرا گاهی فصل طویل بدون خروج از مطاف حاصل می‌شود و گاهی خروج از مطاف بدون فصل طویل، محقق می‌شود، مثل اینکه بلافاصله به مطاف برمی‌گردد. و گاهی خروج و فصل طویل با هم جمع می‌شوند.

پس از روشن شدن معنای مراد از لفظ "موالات" برای اثبات وجوب آن در طواف به وجوهی استدلال شده است که ملاحظه مجموع آنها، مفید اطمینان می‌شود:

1ــ عموم تنزیل طواف خانه خدا، به نماز در نبوی معروف (الطواف بالبیت صلاة) به ضمیمه اعتبار موالات در نماز.

2ــ تأسی به پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله که طواف را بدون فصل در اثناء یک شوط و یا اشواط انجام می‌دادند.

3ــ امور عبادی، توفیقی هستند لذا اگر در جواز اتیان انها به غیر صورتی که وارد شده‌اند، شک شود بدون دلیل نمی‌توان از صورت متعارفش دست برداشت.

4ــ شهرت فتوائیه بر اعتبار موالات در طواف، قائم شده است.

5ــ طواف، یک عمل است و از نظر عرف، مقتضای واحد بودن یک عمل این است که به صورت مجتمع و متوالی اتیات شود مگر اینکه دلیلی بر عدم اعتبار وحدت عرفیه وجود داشته باشد مثل طواف مندوب یا طواف واجبی که پس از اتمام شوط چهارم به سبب عذری مانند مریضی یا حدث که منصوص هستند قطع شود.