درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ‌موسوی
99/10/06
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: كتاب الحج/الطواف /دلیل بر محدودیت طواف بین مقام و بیت
دلیل بر محدودیت مطاف بین مقام و بیت
پس از اینکه روشن شد تحدید مطاف به بین مقام و بیت، قول مشهور فقهای شیعه است به خلاف تعداد محدودی از فقهای شیعه همانند صدوق ره و محقق اردبیلی ره که فرمایش آنها را در مسأله سیزدهم خواهیم آورد.
حال می‌گوئیم: غیر از شهرت، تنها دلیلی که بر این تحدید وجود دارد صحیحه محمدبن مسلم براساس روایت کلینی ره در کافی است.
ح1: محمد بن يعقوب، عن محمد بن يحيى وغيره، عن محمد بن أحمد، عن محمد بن عيسى، عن يس الضرير، عن حريز بن عبد الله، عن محمد بن مسلم قال: سألته عن حد الطواف بالبيت الذي من خرج عنه لم يكن طائفا بالبيت، قال: كان الناس على عهد رسول الله صلى الله عليه وآله يطوفون بالبيت و المقام و أنتم اليوم تطوفون ما بين المقام و بين البيت، فكان الحد موضع المقام اليوم، فمن جازه فليس بطائف، والحد قبل اليوم و اليوم واحد قدر ما بين المقام و بين البيت من نواحي البيت كلها، فمن طاف فتباعد من نواحيه أبعد من مقدار ذلك كان طائفا بغير البيت بمنزلة من طاف بالمسجد لأنه طاف في غير حد و لا طواف له. و رواه الشيخ باسناده عن محمد بن يعقوب مثله.[1]
که لازم است از دو ناحیه (صحت سند ــ اتقان دلالت) مورد بررسی قرار گیرد:
اما ار نظر سند، وجود اضمار در سند با توجه به اینکه مضمِر آن شخصیتی مانند محمد بن مسلم است که وی از معروفترین شیعیان کوفه است که فقیه و ورِع بوده و از اصحاب امام باقر و امام صادق علیهما السلام به شمار می‌آید و در تمجید ایشان علاوه بر تعبیراتی مانند" کان من اوثق الناس" و " من الفقهاء الاعلام".
روایات زیادی نیز در مدح وی وارد شده است، لذا شأن ایشان أجلّ از این است که از غیر معصوم علیه السلام سوال کرده باشد، لذا چنین اضماری، خدشه در سند به حساب نمی‌آید، و جمیع رواتی که در سند واقع شده‌اند (خواه بنابر روایت کلینی و خواه بر روایت شیخ ره، ثقاقند غیر از شخصیتی به نام یاسین الضریر که نجاشی در توصیف وی می‌گوید: " الزّیات البصری، لقی ابالحسن علیه السلام امّا کان بالبصرة و روی عنه، و صنّف هذا الکتاب المنسوب الیه"
و شیخ طوسی ره فرموده است: " له کتاب، و للصدوق الیه طریق" بنابراین توثیق خاصی در مورد وی وارد نشده، ولی مرحوم محقق داماد در مورد ایشان فرموده است: "حدیثه قوی، له اکثر من احدی و ثلاثین روایة فی الکتب الاربعة "[2]
لذا وقوع وی در سند موجب تضعیف سند نمی‌شود.
وبر فرض که قائل به ضعف سند روایت باشیم با توجه به اینکه مشهور فقهای شیعه بر اساس آن فتوی داده‌اند (بدون اینکه حدیث دیگری وجود داشته باشد) لذا جبران سند می‌شود.
اما در مقام بحث دلالی از این روایت می‌گوئیم: در این روایت، پیرامون دو مطلب صحبت شده است که ربطی به هم ندارند:
1ـ حدّ مطاف بین مقام وبیت است واین حدّ در گذشته نیز مانند زمان امام علیه السلام از تمام اطراف بیت به همین مقدار بوده، دلالت حدیث از این نظر روشن است.
2ـ مقام ابراهیم علیه السلام در زمان حضرت رسول اکرم صلی الله علیه وآله متصل به خانه خدا بوده ولی الآن در جای دیگری (در فاصله 5/26 ذراع از بیت است) که البته مورد رضایت امام علیه السلام نیست، اما اعتراض امام علیه السلام بر مطلب دوم است و به مطلب اول توجه پیدا نمی‌کند.
از آنچه گذشت روشن شد که واجب است طواف در فاصله بین بیت و مکانی که مقام ابراهیم علیه السلام الان در آن واقع شده است انجام گیرد.
