درس تفسیر استاد مهدی زمانی‌فرد

موضوع:تفسیر/سوره بقره/آیه ۲۸۶

جهت سوم بحث بلاغی :۴ نکته

1_لها ما کسبت و علیها ما اکتسبا: حرف جر، مقدم شده بر متعلق خودش نکته بلاغی این‌که تقدیم ما حقه التاخیر یفید الحصر، یعنی بازتاب عمل مثبت و منفی هر شخص فقط برای اوست.

2_در آیه ۳ بار ربنا تکرار شده . علامه طباطبایی: این برای جلب رحمت خداست. مقام دعا، مقام انعطاف و جلب رحمت است. صفت ربوبیت لازمه‌اش در طرف مقابل، عبودیت است پس می گویی خدایا تو رب منی منم عبد تو پس باید به من رحم کنی ( در کلام عرب، تکرار خلاف اصل است مگر نکته‌ای داشته باشد )

3_ربنا لا تواخذنا....: بحث التفات ( تغییر سیاق تکلم ) جمله قبلی غائب این جمله متکلم مع الغیر. وجه آن: ردوبدل جملات بین خدا و پیامبر در سفر معراج این جمله عرائض پیامبر است در پیشگاه خدا.

4_لا تواخذنا ان نسینا او اخطانا: چرا جزا حذف‌شده و مفسر آن مقدم شده چون مقام، مقام تقاضاست تقاضای تسهیل است لذا عدم مؤاخذه را مقدم کرده ( چون آن چیزی که مهم است مقدم میشود)

جهت چهارم :بحث تفسیری،۷ نکته.

1_خلاصه آیه: بیان منت‌های حضرت حق بر امت رسول به برکت حضرت رسول. دلیل رحمت واسعه خدا بر امت رسول خدا همین آیه است لذا به امت رسول خدا می گویند امت مرحومه ( امتیازاتی که خدا به امت اسلام داده).

2_تفسیر جمله‌ی "لا یکلف الله نفسا الا وسعها" دلالت بر قاعده عقلی قبح تکلیف به ما لایطاق ( اختصاص به امت پیامبر ندارد ) این جمله دلالت می‌کند بر عدالت در مقام تشریع و قانون‌گذاری.

3_تفسیر جمله لها ما کسبت و علیها ما اکتسبت: عدالت در مقام جزا و مجازات.

4_تفسیر جمله ربنا لاتواخذنا ان نسینا او اخطانا:

۳ نکته:

الف. این جمله دلالت بر اولین منت خدا بر امت رسول خداست این در امت‌های گذشته نبوده ( حدیث رفع هم همین را می‌گوید )

ب. بحث عقلی آیا به لحاظ حکم عقل، اگر کسی خطا یا فراموش کرده می شود او را مؤاخذه کرد عقلا؟ً پس چرا پیامبر دعا کرده ؟

جواب: مواخذه ۲ نوع داریم:

۱. مواخذه به معنای عقاب اگر کسی فراموش یا خلط کرده عقاب معنا ندارد

۲. مواخذه دنیوی: یعنی در دنیا عملش را جبران کند امت‌های گذشته این طور بودند اگر چیزی را فراموش می‌کردند حتماً باید آن را چند بار تکرار می‌کردند تا بعداً دیگر یادشان نرود این دعایی که پیامبر کرده اشاره به همین نوع دوم دارد.

ج. تفاوت بین نسیان و خطا: فرق بین مسبوقیت به علم و عدم مسبوقیت. نسیان جایی است که قبلاً چیزی را می‌دانسته و فراموش کرده خطا جایی است که غفلت کامل است و مسبوقیت علم نیست.