درس تفسیر استاد مهدی زمانی‌فرد

موضوع:تفسیر

نظریه مختار و صحیح در تفسیر آیه محکمه: اگر به خود همین آیه توجه کنیم می توانیم مراد را پیدا کنیم در آیه اگر کلمه ام الکتاب روشن شود آیات محکمات هم روشن می‌شود؛ ام به معنای ریشه و اصل و مرجع است یعنی تمام آیات دیگر در پرتو این آیات محکمات باید قرار بگیرد (مثلاً قانون اساسی مرجع تمام قوانین عمومی کشور است و قوانین عمومی شاخ و برگ های قانون اساسی اند) بخشی از آیات محکمات اند یعنی اصول ثابتی که در قرآن، به‌عنوان چارچوب اصلی اند و بقیه آیات فروعات این اصول اند مثلاً آیات توحید، معاد، نبوت، آیات احکام این‌ها آیات محکمات اند یعنی هر آیه دیگری اگر بخواهد با توحید درگیر شود باید جوری تفسیر کنیم که با مسئله توحید مشکل نداشته باشد مثلاً آیاتی داریم که از آن‌ها چنین استفاده می‌شود که پیامبران گناهی را انجام دادند (نسبت به حضرت آدم، حضرت موسی و غیره) و از طرفی آیاتی داریم که مقامات پیامبران را بیان می‌کند مثلاً در آیه می‌گوید پیامبران از مخلَصین هستند و در جای دیگر می‌گوید شیطان بر مخلصین راه ندارد. این آیات محکم هستند حال آیاتی که ظهور در معصیت دادند متشابه هستند لذا آیات محکم مرجع تفسیر می‌شوند. لذا باید بگوییم این‌ها از کار خوب‌تر بازماندند و کار خوب را انجام دادند. پس آیات محکمات آیاتی هستند که اصول ثابت و چارچوب اصلی غیرقابل تغییر کتاب الله را تشکیل می دهد .

محور دوم:

تفسیر آیات متشابهات:

۶ قول:

۱) آیاتی که خلاف ظاهر او اراده شده ۲) آیاتی که دلیل واضح و روشن ندارد. ۳) آیاتی که منسوخ شده است ۴) آیاتی که مجمل است ۵) آیاتی که غیر آیات الاحکام هستند.

نظر صحیح: برای فهم بهتر از متشابه به ۲ امر نیاز داریم:

۱) کلمه‌ای متشابه را بشکافیم ۲) خصوصیاتی که در آیه گفته شده به آن دقت کنیم.

متشابه از تشابه گرفته شده و تشابه جایی است که چند چیز که با هم دیگر شباهت داشته باشند یعنی آیه ای داشته باشیم که این آیه معانی داشته باشد که این معانی با هم متشابهات باشند و به هم شباهت داشته باشند. به‌عبارتی آیه متشابهی باید آیه باشد که ذو وجوه باشد و این وجوه با هم شباهت داشته باشد.

در آیه برای متشابه ۲ ویژگی گفته شده:

۱) می‌تواند سبب فتنه شود "ابتغا فتنه" ۲) می‌تواند دارای تأویل باشد.

نتیجه: آیات متشابه آیاتی هستند که وجوه و معانی گوناگونی از آن‌ها قابل برداشت می‌باشد که این وجوه دارای تأویل هستند و اگر آن تأویل حقیقی بدست نیاید موجب فتنه می‌شود یعنی آیات متشابه دارای برداشت‌های مختلفی هستند که اگر آن برداشت‌ها به صورت صحیح نباشد سبب فتنه و بروز اشکال و سوء برداشت می شود. مثلاً آیات تجسیم که ظهور در جسمانیت خداوند دارد یا مثلاً آیاتی که درباره جنگ و صلح گفته شده است اگر نتوانیم به برداشت صحیح منتهی شویم سبب بروز فتنه می شویم کما این‌که داعش از این آیات سوءاستفاده می‌کند.