درس تفسیر استاد مهدی زمانی‌فرد

موضوع:تفسیر/سوره آل عمران/آیه ۱۶

۳ جهت از بحث:

۱-جهت اول:

اعرابی:

۱ نکته: " الذین یقولون": مجمع‌البیان:

۲ احتمال: ۱-صفت برای عباد لذا محلا مجرور می‌شود. ۲-صفت برای للذین اتقوا استاد: احتمال دوم ترجیح دارد چون عباد مطلق است هم پرهیزکاران را می گیرد هم غیر پرهیزکاران را. و اما اوصافی که در آیه ۱۶ و ۱۷ ذکر می‌شود خصوصیاتی که در پرهیزکاران یافت می‌شود.

۲-جهت دوم: بحث بلاغی: "اننا آمنا فاغفرلنا" انّ از الفاظ تاکید است. تاکید وجه می‌خواهد وجهش چیست؟ برای بیان ایمان حقیقی در برابر ایمان صوری.

۳-جهت سوم: نکات تفسیری:

۵ نکته: ۱

-خلاصه و چکیده آیه: ویژگی اول انسان‌های پرهیزکار را بیان می‌کند.

۲-تفسیر الذین یقولون ربنا: اولین ویژگی انسان‌های پرهیزکار حالت تضرع و نیاز در پیشگاه پروردگار است دعا کردن همیشه مبتنی بر احساس فقر در وجود خود و غنا در وجود خداست. تمام خوبی‌ها از همین حالت سرچشمه می گیرد لذا این‌که فرمودند " الدعاء مخ العباده" به خاطر همین است چون دعا ۲ عنصر دارد: فقر از سوی بنده و غنای محض از سوی خدا. بهترین دعا، طلب مغفرت است چون اگر گناهان انسان بخشیده شود تمام فیوضات الهی شامل انسان می‌شود (نور خورشید بیرون هست اما پرده نمی‌گذرد که نور خورشید به اتاق بتابد)

۳-تفسیر " اننا آمنا":

۲ نکته: الف) ایمان را برای این بیان می‌کند که زمینه مغفرت باشد چیزی که شایستگی مغفرت را ایجاد می‌کند، ایمان است (شاهد این‌که ایمان، زمینه‌ساز مغفرت است آیه ۳۱ احقاف)

ب) فخر رازی: از جمله آمنا استفاده می شود مجرد ایمان قلبی برای مغفرت کافی است ولو این‌که طرف هیچ عملی هم نداشته باشد. خود فخر رازی در ادامه می‌گوید اگر کسی بگوید منظور از ایمان در این‌جا، ایمان همراه با عمل است و شاهدش هم این است که در آیه بعدی ویژگی‌هایی نقل می‌کند که نشان می دهد ایمان به‌تنهایی کافی نیست در جواب می‌فرمایند اگر مراد از ایمان، ایمان همراه با عمل باشد دیگر تقاضای مغفرت معنا ندارد (چون طرف وظایفش را انجام داده و محال است به جهنم برود لذا دیگر تقاضا معنا ندارد. تقاضا جایی معنا دارد که طرف گناهکار باشد)

استاد: این نظر درست نیست و مراد از ایمان، ایمان همراه با عمل است به ۲ دلیل:

الف) اگر کسی ایمان داشته باشد و عمل نداشته باشد این شخص اصلاً حال دعا پیدا نمی‌کند که از خدا چیزی بخواهد. حال دعا مال کسی است که به خدا توجه داشته باشد انسان‌های بدکار که بعضاً توفیق توبه در برهه‌ای از زمان پیدا می کنند این به خاطر این است که این شخص قبلاً یک کار خوبی انجام داده و این کار مثبت سبب توبه‌اش شده‌است.

ب) کلمه اننا: که دلالت بر ایمان مؤکد و قوی دارد. ایمان قوی چیزی است که التزام به لوازمش باشد کسی که عظمت خدا را درک کند کوچک‌ترین غفلت خود را بزرگ‌ترین گناه می‌بیند.