درس خارج فقه استاد عباسعلی زارعی سبزواری

موضوع: حج/استطاعت /فرمایش سید خوئی

دیدگاه سید محقق خوئی

ایشان در مقام رفع تعارض بین این دو می‌فرماید: باید از ظهور صحیحه زراره ـ که دلالت بر عدم اجزا در صورت موت در خارج مکه داشت ـ به صراحت ادله‌ای که دلالت بر اجزا به دخول در حرم داشت(صحیحه ضریس و برید) رفع ید کرد. چون این دو صحیحه در دلالت اقوای از صحیحه زراره است وجه اقوا بودن آن است که این دو صحیحه بالمنطوق دلالت بر اجزای حج از حجةالاسلام در فرض موت در حرم و لو خارج از مکه داشت ولی صحیحه زراره بالمفهوم دلالت بر عدم اجزا در داخل حرم که خارج از مکه باشد داشت و شکی نیست که دلالت منطوقی اقوای از دلالت مفهومی است.[1] [2]

این کلام از دو جهت قابل قبول نیست:

اولاً؛ صحیحه زراره دلالت بر عدم اجزا در مورد موت در حرم که خارج از مکه باشد دارد و جمله «قَبْلَ أَنْ يَنْتَهِيَ إِلَى مَكَّةَ» دو فرد دارد؛ یکی «قَبْلَ أَنْ يَنْتَهِيَ إِلَى مَكَّةَ فی داخل الحرم» و دیگری «قَبْلَ أَنْ يَنْتَهِيَ إِلَى مَكَّةَ فی خارج الحرم».

ثانیاً؛ ادعای اقوا بودن دلالت منطوقی از دلالت مفهومی، ادعائی بی اساس است کما اینکه خود سید محقق خوئی هم در اصول و هم در فقه در موارد متعددی تصریح می‌کند که دلالت منطوقی از آن حیث که منطوقی است با دلالت مفهومی از آن حیث که مفهومی است اقوا نمی‌باشد.

نتیجه: همان کلام حضرت امام است: «لو مات من استقر عليه الحج في الطريق‌ فان مات بعد‌ الإحرام و دخول الحرم أجزأه عن حجة الإسلام، و إن مات قبل ذلك وجب القضاء عنه و إن كان موته بعد الإحرام على الأقوى، كما لا يكفي الدخول في الحرم قبل الإحرام، كما إذا نسيه و دخل الحرم فمات».