درس خارج اصول استاد عباسعلی زارعی سبزواری

موضوع: مباحث علم اصول/احوال مدالیل افعال و تقاریر شارع /شرایط اختصاصی دلالت تقریر معصوم ع

ادامه مقصد ششم: احوال مدالیل افعال و تقاریر شارع

بیان شد قبل از وارد شدن در مقصد ششم یعنی بحث از احوال مدالیل افعال و تقاریر شارع لازم است چند مقدّمه بیان گردد. بحث از مقدّمه اوّل یعنی شرایط عامّه دلالت فعل، ترک و یا تقریر معصوم (ع) بر مدلول خود نزد هر یک از قائلین به دلالت فعل، ترک و تقریر بر حکم شرعی اعمّ از وجوب، استحباب و یا اباحه و همچنین مقدّمه دوّم یعنی تعریف تقریر گذشت. در ادامه به بیان مقدّمه سوّم یعنی شرایط اختصاصی دلالت تقریر معصوم (ع) بر مدلول خود نزد هر یک از قائلین به دلالت تقریر بر حکم شرعی اعمّ از وجوب، استحباب و یا اباحه خواهیم پرداخت.

مقدّمه سوّم: شرایط اختصاصی دلالت تقریر معصوم (ع)

دو امر می تواند به عنوان مانع از دلالت تقریر مطرح شود:

امر اوّل آنکه معصوم (ع) متمکّن از ردع فاعل یا تارک نباشد مثل اینکه در حالت تقیّه بوده و خوف توجّه ضرر بر ایشان در صورت ممانعت به قول یا فعل وجود داشته باشد، زیرا واضح است در این صورت، حتّی اگر معصوم (ع) در مقام جعل حکم شرعی ثانوی به مقتضای عنوان تقیّه و دفع ضرر باشد، سکوت ایشان تنها دلالت بر حکم تقیّه ای خواهد داشت، نه حکم اوّلی فعل فاعل یا ترک تارک؛

و امّا امر دوّم آنکه احراز شود نفس سکوت معصوم (ع) و عدم ممانعت ایشان از فعل و یا ترک، مشتمل بر مصلحت است، زیرا در این صورت این احتمال وجود دارد که سکوت معصوم (ع) و عدم ممانعت ایشان صرفاً به جهت مصلحتی است که در نفس سکوت وجود دارد، نه در مقام جعل حکم شرعی فعل یا ترک مسکوتٌ عنه، مثلاً اگر احراز شود به جهت ضعف ایمان مخاطب، بیان حکم فعل یا ترک او موجب دین گریزی مخاطب می گردد، سکوت معصوم (ع) از ردع فاعل و یا تارک از فعل یا ترک خود صرفاً به جهت مصلحت جلوگیری از دین گریزی فاعل یا تارک است، نه در مقام بیان حکم اوّلی فعل فاعل یا ترک تارک.