درس خارج اصول استاد عباسعلی زارعی سبزواری

موضوع: مباحث علم اصول/طرق ایصالی الفاظ، افعال و تقاریر صادره از شارع /معانی تحریف کتاب الله

ادامه مبحث اوّل: معانی تحریف

بیان شد لفظ تحریف در استعمالات و محاورات، به معانی مختلفی استعمال شده است که بر اساس بعضی از این معانی، اگرچه وقوع تحریف در قرآن کریم، مسلّم است، ولی مضرّ به اعتبار طریقیّت آن نیست، بر اساس بعضی دیگر، اساساً تحریف در قرآن کریم واقع نشده است و بر اساس برخی دیگر، وقوع یا عدم وقوع تحریف در قرآن کریم مورد اختلاف واقع شده است.

معنای اوّل تحریف یعنی تفسیر به رأی بیان گردیده و گفته شد اگرچه تحریف به این معنا واقع شده است، ولی هیچ خدشه ای به اعتبار طریقیّت قرآن نمی رساند. در ادامه به بیان سایر معانی تحریف خواهیم پرداخت.

بیان سایر معانی تحریف

معنای دوّم برای تحریف، زیاده و یا نقیصه در بعضی حروف یا حرکات است به گونه ای که مستلزم تغییر مراد جدّی نمی شود مثل قرائت «یَطهُرنَ» و «یَطّهّرن».

وقوع این معنای از تحریف در قرآن کریم، با توجّه به قرائات مختلفه ای که برای قرآن وجود دارد، مسلّم می باشد، لکن از آنجا که به جز قرائت متداول یعنی قرائت حفص از عاصم، سایر قرائات متواتر نیستند، سایر قرائات متروک شده و مورد توجّه قرار نمی گیرند و بر فرض هم متروک نشوند، نهایتاً در بعضی آیات، موجب تعارض مدلول آنها شده و ضرری به اصل طریقیّت قرآن نمی رساند.

معنای سوّم تحریف، زیاده و نقیصه به یک یا دو کلمه هم معنی می باشد به گونه ای که موجب تغییر معنای قرآن نشود؛

وقوع این نوع از تحریف نیز در صدر اسلام و در زمان صحابه، مسلّم می باشد، زیرا بر اساس شواهد تاریخی مورد اتّفاق تمام مسلمانان، خلیفه سوّم دستور به آتش زدن تعدادی از مصاحف داد و این دلیل بر آن است که این مصحف ها با قرآنی که خود خلیفه دوّم جمع آوری کرده، تفاوت هایی از قبیل تبدیل یک یا دو کلمه هم معنا با یکدیگر داشته است، بر همین اساس، برخی علما در خصوص موارد اختلافی بین این مصاحف با مصحف خلیفه سوّم، تألیفاتی نگاشته اند از جمله کتاب المصاحف که در این زمینه توسّط عبد الله بن ابی داوود سجستانی نگاشته شده است؛ ولی پس از زمان خلیفه سوّم، چنین تحریفی اتّفاق نیافتاده و تحریف به نقص یا زیاده یک یا دو کلمه هم معنی در زمان خلیفه سوّم نیز با توجّه به آنکه تغییری در معنای قرآن ایجاد نمی نماید، به اعتبار طریقیّت قرآن کریم در حال حاضر لطمه ای نمی زند.

معنای چهارم تحریف، زیاده و نقیصه به لحاظ اختلاف لهجه های رایج در میان اعراب با تحفّظ بر اصل قرآن می باشد؛

وقوع این نوع از تحریف نیز در قرآن کریم مسلّم است، ولی ضرری به اعتبار طریقیّت قرآن کریم نمی رساند مثل اینکه نقل شده برخی فارسی زبانان در برخی موارد، «یاء» را «باء» تلفّظ می نموده اند.

معنای پنجم تحریف، وقوع زیاده در قرآن کریم است به گونه ای که گفته شود بخشی از قرآنی که اکنون در اختیار ما می باشد، کلام الله نبوده در این قرآن، کلام الله با غیر آن مخلوط شده است؛

قطعاً این نوع از تحریف به اعتبار طریقیّت قرآن کریم، صدمه می زند، لکن به اجماع مسلمین چنین تحریفی در قرآن کریم صورت نگرفته است.

معنای ششم تحریف، وقوع نقیصه در قرآن کریم است به گونه ای که گفته شود قرآنی که اکنون در اختیار ما می باشد، کامل نبوده و حاوی تمام قرآن نازل شده نیست، بلکه قسمت هایی از آن توسّط افراد، حذف شده است؛

قطعاً این نوع از تحریف نیز به اعتبار طریقیّت قرآن کریم، صدمه می زند، لکن در وقوع و عدم وقوع چنین تحریفی در قرآن کریم، اختلاف نظر می باشد، عدّه ای آن را به برخی علمای امامیّه نسبت می دهند ولی ما این نسبت را نفی می نماییم.