درس خارج اصول استاد عباسعلی زارعی سبزواری

موضوع: مباحث علم اصول/طرق ایصالی الفاظ، افعال و تقاریر صادره از شارع /ادله عدم وقوع تحریف

ادامه نکته دوّم: اعتبار سنجی کتاب الله

بیان شد آنچه در مقام اعتبار سنجی کتاب الله مطرح می باشد آن است که ثابت شود آنچه به تواتر برای ما نقل شده و به عنوان کتاب الله در دسترس ما می باشد، بدون کم و کاست همان کتاب اللّهی است که از جانب خداوند متعال نازل شده است بدون اینکه هیچگونه تحریف مضرّی راجع به آن صورت پذیرفته باشد؛ لذا لازم است بحث از عدم تحریف قرآن کریم ذیل چند مبحث پی گیری شود. مبحث اوّل یعنی معانی تحریف گذشت و بیان شد تنها معنایی از تحریف که موجب تضعیف اعتبار طریقیّت قرآن کریم شده و وقوع آن مورد اختلاف فقهاء قرار گرفته است، معنای یعنی نقص مضرّ در قرآن کریم می باشد. در ادامه به بیان مبحث دوّم یعنی ادلّه عدم وقوع تحریف به معنای ششم در قرآن کریم خواهیم پرداخت.

مبحث دوّم: ادلّه عدم وقوع تحریف به معنای ششم

در خصوص اثبات عدم وقوع تحریف به نقیصه در قرآن کریم به چند دلیل استناد شده است.

دلیل اوّل، آیه شریفه ﴿انّا نحن نزّلنا الذکر و انّا له لحافظون﴾[1] است که دلالت دارد بر حفاظت الهی از هر گونه تغییر در قرآن کریم؛ در رابطه با استدلال به این آیه شریفه دو شبهه مطرح است که پاسخ از آن دو برای تمامیّت این استدلال، لازم می باشد.

شبهه اوّل اینکه در مدلول آیه شریفه احتمالاتی مطرح شده که بر اساس آنها، این آیه دلالت بر نفی وقوع تحریف به نقیصه در قرآن کریم نخواهد نمود و اذا جاء الاحتمال، بطل الاستدلال.

احتمال اوّل آنکه اساساً مقصود از «ذکر» در این آیه شریفه، قرآن کریم نیست، بلکه نفس رسول اکرم (ص) است، شاهد بر این مدّعی نیز آن است که در برخی موارد دیگر نیز در قرآن کریم، «ذکر» در نفس رسول اکرم (ص) استعمال شده است مثل آیه شریفه: ﴿قد انزل الله الیکم ذکراً﴾[2] و ﴿رسولاً یتلو علیکم آیات الله﴾.[3] بر اساس این احتمال، این آیه دلالت بر حفظ پیامبر اکرم (ص) توسّط خداوند متعال خواهد داشت، نه حفظ قرآن از تغییر و تحریف.

احتمال دوّم این است که مقصود از «ذکر» در این آیه شریفه، قرآن کریم باشد، ولی مقصود از حفظ قرآن؛ صیانت از دخل و تصرّف در معانی آیات قرآن با تفسیر به رأی باشد، نه صیانت قرآن از نقیصه.

و احتمال سوّم آن است که مقصود از «ذکر» در این آیه شریفه، قرآن کریم باشد، ولی مقصود از حفظ قرآن، حفظ کلّی قرآن با شاکله ای که دارد باشد (که برای تحقّق آن محفوظ ماندن قرآن نزد امام غائب (ع) کفایت می کند)، نه حفظ هر آیه ای از آیات قرآن و یا هر کلمه ای از کلمات قرآن.