درس خارج اصول استاد عباسعلی زارعی‌سبزواری

موضوع: طرق ایصالی الفاظ، افعال و تقاریر صادره از شارع/اخبار /نکته چهارم: حجّیّت و اعتبار خبر

ادامه مقام اوّل: ادلّه منکرین حجّیّت خبر واحد

در راستای بیان ادلّه منکرین حجّیّت خبر واحد، دلیل اوّل یعنی استدلال سیّد مرتضی «رحمة الله علیه» به اجماع امامیّه و دلیل دوّم یعنی آیات بیان گردیده و مورد نقد و بررسی قرار گرفت. در ادامه به بیان دلیل سوّم یعنی روایات و نقد و بررسی آن خواهیم پرداخت.

دلیل سوّم: روایات

روایاتی که برای اثبات عدم حجّیّت خبر واحد مورد استدلال قرار گرفته یا می توانند مورد استدلال قرار بگیرند، چند طایفه هستند:

طایفه اوّل روایاتی است که دلالت بر نهی از عمل به خبری دارند که صدور آن از معصوم (ع) نامعلوم است مثل روایتی که صاحب وسائل «رحمة الله علیه» از آخر کتاب سرائر از کتاب مسائل الرجال علی بن محمد نقل می نماید که می گوید[1] : «انّ محمّد بن علی بن عیسی کتب الیه یسأله عن العلم المنقول الینا عن آبائک و اجدادک، قد اختلف علینا فیه؛ فکتب علیه السلام: ما علمتم انّه قولنا فالزموه و ما لم تعلموا، فردّوه الینا» یعنی به اخباری که علم دارید قول ما می باشد عمل کنید و اخباری را که علم ندارید، به ما ارجاع دهید.

طایفه دوّم روایاتی است که دلالت دارند بر اخذ به روایاتی که شاهدی از کتاب یا سنّت پیامبر (ص) بر صحّت آنها وجود دارد مثل روایت محمّد بن یحیی عن عبد الله بن محمّد عن علی بن الحکم عن ابان بن عثمان عن عبد الله بن ابی یعفور که می گوید[2] : «و حدّثنی حسین بن ابی العلاء انّه حضر ابن ابی یعفور فی هذا المجلس، قال: سألت ابا عبد الله عن اختلاف الحدیث، یرویه من نثق به و منه من لا نثق به؛ قال علیه السلام: اذا ورد علیکم حدیثٌ، فوجدتم له شاهداً من کتاب الله او من قول رسول الله، و إلّا فالذی جائکم به اولی» و یا عبد الله بن بکیر در روایتی مرسله از امام صادق (ع) روایت کرده است که «اذا جاءکم عنّا حدیثٌ فوجدتم شاهداً او شاهدین من کتاب الله، فخذوا به، و الّا فقفوا عنده، ثمّ ردّوده الینا حتّی یستبین لکم»[3] .

طایفه سوّم روایاتی است که دلالت دارند بر نهی از عمل به خبری که مخالف کتاب الله باشد مثل روایت یحیی الحلبی عن ایّوب بن الحرّ که می گوید[4] : «سمعت اباعبد الله (ع) یقول: کلّ شیءٍ مردودٌ الی الکتاب و السنّة و کلّ حدیثٍ لا یوافق کتاب الله، فهو زخرفٌ» و همچنین روایت ایّوب بن راشد از امام صادق (ع) که می فرمایند[5] : «ما لم یوافق من الحدیث، القرآن، فهو زخرفٌ».

و طایفه چهارم روایاتی است که دلالت دارند بر اخذ به روایاتی که موافق با کتاب الله هستند مثل روایت علی بن ابراهیم عن ابیه عن النوفلی عن السکونی از امام صادق (ع) که می فرمایند[6] : «قال رسول الله (ص): انّ علی کلّ حقٍّ حقیقةً و علی کلّ صوابٍ نوراً، فما وافق کتاب الله فخذوه و ما خالف کتاب الله فدعوه» و همچنین روایت هشام بن حکم از امام صادق (ع) که می فرمایند[7] : «خطب النبیّ بمنی، فقال: ایّها الناس، ما جائکم عنیّ یوافق کتاب الله، فأنا قلته و ما جائکم یخالف کتاب الله فلم اقله».