درس خارج اصول استاد عباسعلی زارعی‌سبزواری

موضوع: طرق ایصالی الفاظ، افعال و تقاریر صادره از شارع/اخبار /نکته چهارم: حجّیّت و اعتبار خبر

ادامه استدلال به آیه نبأ

بیان شد استدلال به آیه نبأ در جهت اثبات حجّیّت خبر عادل مشتمل بر دو مرحله می باشد: مرحله اوّل: کیفیّت استدلال و مرحله دوّم: وجود مانع از استدلال به این آیه شریفه در صورت تمامیّت استدلال به آن. مرحله اوّل به دو وجه مفهوم وصف و مفهوم شرط بیان گردید و روشن شد چه بنا بر مفهوم شرط و چه بنا بر مفهوم وصف، بر اساس برخی رویکردها دلالت این آیه شریفه بر حجّیّت خبر عادل تمام بوده و بر اساس برخی دیگر، تمام نمی باشد. در ادامه به بیان مرحله دوّم یعنی وجود مانع از استدلال به این آیه شریفه در جهت اثبات حجّیّت خبر عادل خواهیم پرداخت.

مرحله دوّم: وجود مانع از استدلال

در مرحله دوّم بحث از آن است که بر فرض، مفهوم وصف یا شرط، مقتضی دلالت آیه نبأ بر حجّیّت خبر واحد عادل باشد، آیا مانعی از دلالت این آیه بر حجّیّت خبر واحد وجود دارد یا چنین مانعی وجود ندارد؟

برخی علماء، علّت مذکور در این آیه برای وجوب تبیّن، یعنی «أن تصیبوا قوماً بجهالةٍ فتصبحوا علی ما فعلتم نادمین» را مانع از دلالت این آیه بر حجّیّت خبر واحد می دانند، زیرا این علّت یعنی جهل و عدم علم به واقعی بودن خبر، اختصاص به خبر فاسق نداشته و در خبر عادل نیز جاری می گردد، لذا به مقتضای قاعده «العلّة یعمّم و یخصِّص»، موجب تعمیم حکم وجوب تبیّن به خبر عادل شده و منطوق آیه شریفه دلالت بر وجوب تبیّن مطلق خبر خواهد نمود، چه خبر فاسق باشد و چه خبر عادل، در نتیجه مفهوم آیه شریفه دلالت بر عدم وجوب تبیّن در صورت عدم وجود مطلق خبر اعمّ از خبر عادل و خبر فاسق داشته و همانطور که گذشت، این معنا از انتفاء عند الانتفاء، سالبه به انتفاء موضوع بوده و مغایر با مفهوم مصطلح یعنی انتفاء الحکم عند انتفاء القید مع بقاء الموضوع می باشد و هیچ دلالتی بر حجّیّت خبر عادل نخواهد داشت.