درس خارج اصول استاد عباسعلی زارعی سبزواری

موضوع: مبحث سوم: احوال مطلق و مقیّد/مطلب اوّل: کیفیت حمل مطلق بر مقیّد /ادامه بیان مختار استاد معظّم

ادامه بیان مختار استاد معظّم

بیان شد که در مقام نقد اشکال محقّق خویی «رحمة الله علیه» گفته می شود: در موارد شمولی بودن اطلاق و موافقت مطلق و مقیَّد، بر خلاف فرمایش ایشان، ظهور قید در احترازیّت صرفاً به معنای نفی شخص الحکم از طبیعی موضوع علی نحو الاطلاق می باشد، نه نفی سنخ الحکم تا با اطلاق جمله مطلقه، منافات داشته و حمل مطلق بر مقیَّد لازم بیاید، بلکه نهایتاً جمله مقیَّده دلالت بر آن خواهد داشت که ملاک حکم در فرد مقیَّد، اقوی از سایر افراد موضوع جمله مطلق می باشد. در ادامه به بیان پاسخ از این نقد و در نتیجه تثبیت اشکال محقّق خویی خواهیم پرداخت.

ادامه نقد و بررسی اشکال محقّق خویی «رحمة الله علیه»

در پاسخ به نقد مذکور بر اشکال محقّق خویی «رحمة الله علیه» گفته می شود: اللّهمّ الّا ان یقال: این نقد در واقع تغییر صورت مسأله و خروج از موضوع بحث می باشد، زیرا در این نقد، حکم در مطلق و مقیّد، واحد نیست، بلکه متعدّد می باشد، در حالی که مورد بحث در ما نحن فیه و گفتار مشهور مبنی بر لزوم حمل مطلق بر مقیَّد در متوافقین در صورت شمولی بودن اطلاق، آن جایی است که حکم در جمله مطلقه و مقیَّده، واحد باشد و در فرض وحدت حکم و پذیرش لغویّت قید در صورت احترازی نبودن آن، جمله مقیَّده با جمله مطلقه لا محاله تنافی خواهد داشت، چون جمله مطلقه دلالت بر وجوب اکرام برای شعراء بما هم شعراء خواهد داشت و دخالت قید عدالت در ثبوت این حکم را نفی می نماید به خلاف جمله مقیّده که دلالت بر وجوب اکرام برای شعراء عادل داشته و احترازیّت قید عدالت، دلالت بر دخالت این قید در ثبوت این حکم دارد.

حاصل آنکه اوّلاً همانطور که محقّق خویی «رحمة الله علیه» به تبع محقّق خراسانی«رحمة الله علیه» فرمودند، لا مناص من حمل المطلق علی المقیَّد و ان کانا متوافقین و کان الاطلاق شمولیّاً و ثانیاً به فرموده محقّق خراسانی «رحمة الله علیه» و علی التحقیق، حمل مطلق بر مقیّد در متوافقین، مشهور میان علماء است و اینکه در کلام محقّق خویی «رحمة الله علیه»، نظریّه حمل مقیَّد بر افضل الافراد به مشهور نسبت داده شده است، احتمالاً بر اثر اشتباه مقرِّر باشد، البته همانطور که خواهد آمد، در مطلق و مقیَّد در مستحبّات، مشهور حمل مقیَّد بر افضل الافراد است.